ВОЈО МАНЕВСКИ
Нема ден, а да не се сретнеме со анализи околу сѐ понекултурниот и поневоспитаниот говор и комуникација. Овде не мислам на таквиот говор меѓу поединци во секојдневниот живот. Тие тоа си го разрешуваат како знаат и умеат и како што го правеле и досега. На јавната сцена имаме говор кој поттикнува омраза. Зошто ни е потребен таков речник?
Психолозите и некои други научници што се занимаваат со човечката психа и душа имаат одговор на ваквите прашања. На социјалните мрежи се излева гневот на поединците, пред сѐ затоа што за сопствените фрустрации и последиците од нив не сносат никаква одговорност. Тоа ќе биде новиот предизвик за човештвото и најголема опасност за неговиот опстанок, како мек тепих на кој можат да поминат атомските и другите технолошки достигнувања, што се отргнуваат од етичката контрола на човештвото и кои можат да го уништат светот. Моето прашање е зошто политичките партии кои не се душевни суштества произведуват и употребуваат говор кој донесува омраза кон противникот и буди негова нетрпеливост. И тие ли имаат фрустрации и комплекси? А во тој говор има статусна разлика. Начинот на комуникација кај повисоките слоеви на партиите е многу потолерантен, отколку што е тоа на пониско ниво. Најстрашно е кај обичните членови, кои партиите ги доживуваат како личен идентитет без кој не се чувствуваат сигурно, а често им се и единствен пат за некаков успех на социјален план. Кога ќе се изгаснат камерите на јавноста, високите партиски слоеви се дури пријателски настроени кон противниците во политичката арена. Како современа каста на политичари кои можат да направат разлика меѓу јавното и приватното поведение. На тие што сѐ на почетокот на пирамидата им останува само омразата и нетрпеливоста, а кога ќе се качат повисоко на нејзините скалила, е, тогаш можат да бидат и толерантни и да се однесуваат цивилизирано, но само надвор од јавноста. Не знам на која организација заличува ваквата поставеност на политичките партии, ама неодоливо ме потсетува на една организација која е поврзана со еден остров на Италија.
Секоја асоцијација е ненамерна и не е говор на омраза.
Македонскиот јазик во кој мнозина се крстат како во татковина, можеби не е богат со зборови како некои други јазици, но секако има доволен фонд за многу од поимите кои ги именуваме. Има тој јазик и добри и лоши зборови, ама изгледа го збогатуваме тој дел што е составен од зборови чија смисла е навреда и предизвикување на болка кај соговорникот. Не ми е јасно зошто во едно партиско соопштение што треба да биде изнесување на својата вистина кон јавноста е неопходно да има зборови од типот на: лажење, лицемерие, крадење, превара и слични глаголи, именки и заменки. Не затоа што поведението на кого што се однесува критиката, можеби не ги заслужува, туку што со ваквиот вокабулар кој се употребува толку често, се намалува јавната осуда. Навикнавме веќе да се честат со епитетите – криминалци, па сега не нѐ соблазнува кога тоа навистина ќе се докаже. Како во приказната за овчарчето и волкот. Можно ли е да нѐ изеде омразата, а да нема кој да помогне, зашто од говорот на омраза нема да ги слушнат повиците за помош?
Резултатот ќе биде – караваните си врват…
Знам дека сето ова најголем број граѓани го знаат и можеби се со замерка, зошто, пак и јас пишувам за вакви општо познати работи, а намерата ми е сосема друга. Денес сум под влијание на говорите на црковните великодостојници во Белград. Скоро и да не сум слушнал на едно место толку зборови во кои се опишува човечкото поведение како што е братство, љубов, заедништво и она што ние изгледа го избркавме од нашето секојдневие – почит кон другите. И да видите чудо, некако и не ми изгледаа овие зборови празни и далечни. Можеби ми се заситила новинарската душа со зборови што носат мрачност и темнини и сега нема место за нив во нејзините скромни капацитети. Некако уверлива ми е потребата од употребата на ваквите зборови кои повикуваат на добро поведение. И употребата на зборовите и постапките мора да бидат осмислени, да не донесат лошо расположение на било кого со кој се комуницира.
Без приказна не можам да ја завршам колумнава. Пред триесетина години имав чест да бидам на ручек кај владиката Сава, кој тогаш словеше за човек кој се обидува да го разреши спорот со македонската православна црква. Долги години бил во САД и по Европа и беше почитуван како врвен теолог и интелектуалец. Во тоа време ја пишуваше својата книга за етиката. Ручекот беше организиран во неговиот владички двор во Нови Сад. Раскошната трпезарија од некогашните австроунгарски времиња ја потенцираше свеченоста на моментот. Долго разговаравме за разни теми, а ручекот се редеше по некаков однапред одреден ред. Се сеќавам дека ми ги изложуваше предностите на пристојноста која не дозволува реагирање без размисла за последиците, а човекот што ни донесуваше десерт некако изгуби контрола и десертот му падна до столчето на владиката. Тој само си ја погали брадата и продолжи со излагањето. Со никаков гест не покажа дека послужителот погрешил. Стана, ме фати под рака и ме поведе во една просторија полна со книги. Ајде, да ти покажам што моментално пишувам, ми рече.
Влеговме во долга просторија со витрини полни со книги и слики на поранешни владици. Имаше и едно платно со акварел од македонскиот сликар Белогаски.
Ова ми е подарок од вашиот владика Горазд, заедно студиравме ми кажуваше, а јас и сега мислам дека намерата му беше да му даде време на послужителот да ги врати работите во ред. За десетина минути се вративме на масата во трпезаријата и ручекот го завршивме како ништо да не се случило.
Како подарок добив една од неговите книги за етиката на чија втора страница беше напишано: „Пристојно е да се помогне кога помошта е нужна, но пристојно е да се одмолчат и не се посочат туѓите грешки кога не се намерни. Ваквите состојби бараат одбрани добри зборови“.
Затоа мислам да го послушам владиката Сава Вуковиќ и да ги игнорирам зборовите што значат говор за омраза, а да не ги забележувам оние што употребуваат говор на омраза, па да видиме кој ќе издржи?
Текстот е личен став на Авторот.
