Недела е. Во основа недела како ден мене лично ми е многу досаден, особено после 18 часот, тогаш имам чувство како градот да е целосно празен и нем. Седам дома. Гледам филм. „Енклава“. Тоа е филм за животот во пост воено Косово за едно мало детенце Србинче кое со оклопни возила војниците на мировните мисии го носат на училиште, училиште во кое тој е единствениот ученик и учи на српски јазик. Филмот раскажува за тензичните ситуации во кои живеат жителите на малите мешани села на Косово. На крајот на филмот детенцето се спријателува со детенце Албанче на негова возраст кое патем му го спасува животот од сигурна смрт. По таа ситуација српското семејство се сели од Косово, а на заминување Албанчето испраќајќи го своето другарче Србинче го отпоздравува со, парафразирам: „Да се вратиш, ќе те чекам, пак да си играме“. Патем во филмот игра и доајенот на македонското глумиште Мето Јовановски како дедо на детенцето Србинче и сега веќе покојниот Небојша Глоговац како татко на истото тоа детенце.
Филмот заврши. Јас уште долго останав замислен од пораката која ја испрати филмот, дека после се’, сепак човечноста ја победува зовриената глава, истата онаа која ја зовриваат оние кои од тоа, во најголемиот процент гледаат профит и интерес. Но, најмногу од се’ низ глава ми се мотаа мисли за тоа во што се или го претворија целиов овој регион некои си таму целосно неважни личности, пределов од Европа кој гласеше за оаза на мирот.
И како флешови почнаа да ми се враќаат спомени од сега веќе далечната 2003 година кога со претставата „Понуда за брак“ по текст на Антон Павловиќ – Чехов дипломирав театарска режија во НУ Турски театар – Скопје.
Од фиоката во работната соба ги извадив сите белешки, фотографии, плакатот, флаерот, текстот од претставата. Ги прелистував и се сеќавав.
Актерката Бедиа Беговска ме внесе во театарот. За тоа и останав вечно благодарен. Таа 2003 година се менуваше директорот на театарот. Имаа и хит претстава која се играше во подрум сцената со име; „Куќа на Граница“ во режија на Јуџел Ертен, а и покојниот Диме Станковски режираше текст на тогаш младата драмска писателка Сема Али. Драмскиот текст „Малечката“.
Во театарот бев пречекан одлично.
Водвиљот „Понуда за брак“ на А.П. Чехов раскажува за две раскарани фамилии – соседи кои се распраават за два метри земјиште кое е на средината меѓу нивните две ниви. На крајот синот на Ломови и ќерката на Чубукови завршуваат во брак со свадба, тапани, со музика, со сите салтанати како што треба. Во претставата носечките улоги ги играа Ердоан Максут, Зиба Радночиќ и Наџи Шабан и уште околу триесетина млади студенти кои беа дел од двете семејства.
Намерно одбрав да го работам овој текст бидејќи тоа беше период само две години по 2001 година, онаа фамозна 2001, период кој уште беше „жежок“ во главите за сите нас. Жителите кои живеат од оваа страна на Вардар, каде што живеам и јас, поточно ортодоксниот што би рекле некои, ретко ја посетуваа старата скопска чаршија, култната стара скопска чаршија. Таа како да беше затворена за нив, а и се плашеа да одат таму, што веројатно во тие времиња и се подразбираше.
Секој ден, шеесет денови едно по друго од првата читачка проба па се до премиерата јас и мојот тим од креативци со кој работев во театарот шетавме низ старата скопска чаршија и бит пазар бидејќи тогаш Турскиот театар се наоѓаше таму. Од таму купувавме се’ што беше потребно за претставата, костими, реквизити, па дури и дел од сценографијата. Ручавме и вечеравме во малите ќебапчилници кои се наоѓаат во чаршијата, а чии сопственици се Албанци, Турци, Бошњаци, Торбеши… Одевме на пијачка после проби, а десетина дена пред премиерата кога имавме и двојни проби, кога пробите завршуваа дури по 22 часот си одевме пеш од театарот. Низ улицата централната улица која минува низ Бит пазар онаа на која се собрани сите, која патем во тој период од денот е празна.
Во едно од сите оние останувања до доцна после проба се собравме актерите, уште неколкумина вработени во театарот и јас да договараме детали за тоа како ќе изгледа конечно претставата. Седнавме во бифето на театарот. Сите меѓусебно зборуваа на македонски јазик. Јас молчев. Ги слушав. Му пријдов на Наџи, кој денес, патем е директор на НУ Турска драма – Скопје и го прашав:
„Вие Турците од Скопје знаете турски?“
„Зошто?“, ме праша.
„Па зошто зборуваат на македонски меѓусебно останативе?“
„Од почит кон тебе“, ми одговори.
Искрен да бидам, тоа ме фасцинираше. После тоа за мене се’ беше поинаку. Јас никогаш и не верував дека ние имаме проблем едни со други и ден денес не верувам во тоа, секогаш знаев дека проблемот го создаваат некои кои имаат интерес од нашето несогласување и гледаат профит во сето тоа, а најголеми жртви се оние кои се лековерни и лесно можеш да ги поведеш во ситуација / проблем и од истиот да направиш меѓуетнички проблем кој ќе се провлекува со денови, месеци, можеби и години …
За мене најголема глупост во последниве години од овоземското живеење е што луѓето се замразија меѓусебно по основ на религија. Не може да постои поголема глупост од тоа некого да мразам само заради тоа што е поинаква религија од мојата!
Претставата помина како што помина, јас лично бев многу незадоволен од неа како изгледаше на крајот и последните неколку денови правев радикални промени за да се спаси делото, сите заедно се согласија со мене дека е добро да менуваме. Менувавме за да ја „спасиме“ претставата. Не спиевме со ноќи. Во неа бевме сите заедно и моравме да излеземе од тој проблем во кој самите се внесовме. Она што до ден денес ме задржа да одам таму е тоа што останавме пријатели за цел живот едни со други и од оваа дистанца кога се сеќаваме на тие времиња кога и да седнеме некаде на пијачка во Дебар Маало или во старата скопска чаршија која патем денес е „ослободена“ од сите стеги на умот со чисто срце се сеќаваме за тоа колку бевме наивни при некои постапки во тие далечни години за нас.
„Човек се учи додека е жив“, ми рече во една прилика шоферот на приватната 22-ка додека му ја раскажував целата оваа приказна. Беше тоа пред околу две години, а со кој се возев од Карпош 2 до железничка. „Без разлика дали е Македонец, Албанец, Турчин, Србин, Хрват… кога заедно правиме грешка и истата мораме да ја коригираме, тогаш верата и националноста ништо не ни значат, трчаме да ја поправиме грешката за подоцна да не живееме во грев или со мисли дека можевме, но не ја поправивме грешката и тоа чувство потоа да те следи цел живот. Исто како во филмот Енклава, си го гледал?“
„Не, не сум го гледал“, одговорив.
„Да го гледаш“, ми рече и заврте десно на последната постојка под железничка каде што завршува возењето на 22-ката.
Останав последен во автобусот на симнување на скалите на предна врата се завртев и го прашав:„Како се викаш?“
„Мирза“, одговори.
„Мир, за?“, со насмевка, но и прашален израз на лицето го дополнив прашањето. А тој уште помангупски возврати:
„Мир, за сите. Се разбира!“
