Вкупно 811.000 евра биле потрошени на парламентарните избори од страна на коалициите за да се рекламираат на повеќе од 150 интернет портали, покажуваат податоците на Државната изборна комисија кои Мета.мк ги доби по повеќемесечни обиди. Податоците ги баравме од сите релевантни институции – Државната комисија за спречување на корупцијата, ДИК, Министерството за финансии и Државниот завод за ревизија.
Податоците ги добивме на 4 септември годинава, кога после бројни обиди и барања за пристап до информации од јавен карактер, ја добивме статистиката на исплатени, одобрени и креирани налози за исплата за рекламирање на партиите и коалициите на онлајн порталите.
Од истражувањето што го спроведовме, може да се заклучи дека владее целосен хаос во однос на финансиските извештаи за тоа колку пари добиле интернет порталите. Од сите четири надлежни институции добивавме различни податоци, сè уште не се објавени сите извештаи на веб-страниците на институциите, а не се исплатени ниту сите пари и покрај тоа што се изминати сите законски рокови.
Во пресрет на парламентарните избори, 249 онлајн медиуми се пријавија во Државната изборна комисија за државно финансирање за партиско-политички реклами во изборната кампања. Од нив, околу 150 добиле државни средства, според податоците што ги добивме.
Од вкупно исплатените или одобрени 811.000 евра кои преку партиите што учествуваат на изборите стигнуваат до медиумите, до 4 септември биле исплатени речиси 349 илјади евра, одобрени биле 450.000 евра, додека за останатите се креирани налози.
Секоја партија/коалиција сама одлучува на кој интернет портал ќе ги даде парите за реклами. Еден портал, без ДДВ, може да добие најмногу 15 илјади евра од еден учесник на изборите односно од една коалиција.
Граѓаните треба да знаат како се трошат нивните пари
Парите што порталите, но и останатите медиуми, печатени и електронски, ги добиваат за изборните кампањи се пари на даночните обврзници, односно доаѓаат од буџетот. А граѓаните имаат целосно право да знаат како се трошат нивните пари, при што се очекува процесот на финансирање, особено кога е на релација партија/коалиција – медиум, да биде комплетно транспарентен. Нашето истражување покажа дека транспарентноста на државните институции во овој сегмент изостанува, односно речиси е невозможно да се дојде до сите информации за процесот на финансирање на интернет порталите за време на предизборната кампања.
Дополнително, како што и претходно беше посочувано во ревизорските извештаи потребни се јасни и прецизни критериуми за распределба на буџетските пари за платено политичко рекламирање на интернет порталите. Во македонскиот случај, такви критериуми не постојат односно секој портал може да се пријави во ДИК, а партијата/коалицијата да одлучи кому ќе ги даде парите.
Тајм, Алсат и Лајмпрес со најмногу реклами во кампањата за парламентарните избори
Според истражувањето што го спроведовме, најмногу пари од парламентарните избори кога станува збор за партиските реклами на интернет има или треба да добие агрегаторот на вести, Тајм.мк – околу 35 илјади евра, додека за интернет изданието на Алсат и интернет порталот Лајмпрес се предвидени околу 23 илјади евра.
Воочливо е дека порталите на албански јазик, Алмакос, ПорталX, Тетовасот исто така имаат или треба да добијат повисоки приливи од средства во рамки на законски предвидените 15 илјади евра, додека од порталите на македонски јазик предничат А1он, Инфомакс, Плусинфо, Офф.нет, 360 степени и интернет порталот Фокус.
Мета.мк ќе ги анализира сите 150 портали кои добиле или треба да добијат државни пари од партиските каси, но во случајов ги одвојуваме оние каде што партиите/коалициите имале најмногу претензии да објават предизборни реклами.
Најмногу пари за кампањата кога станува збор за интернет порталите за парламентарните избори кои се одржаа на 8 мај годинава има потрошено коалицијата предводена од ВМРО-ДПМНЕ.
Според податоците од Државната изборна комисија (ДИК) до 4 септември, „Твоја Македонија“ на ВМРО-ДПМНЕ нарачала реклами во онлајн медиумите во вредност од над 255.000 евра, по неа е Европскиот фронт со 203.000 евра, Влен со 165.000 евра, а потоа следува коалицијата „За европска иднина“ на СДСМ со 104.000 евра.
Ова се четирите коалиции кои потрошиле најмногу пари за кампањата, а видна е разликата со парите што ги потрошиле помалите партии/коалиции.
Решение има, но е заглавено во собраниски лавиринт
Новиот Закон за медиуми беше изготвен во декември 2023 година од страна на домашни и меѓународни експерти и предаден до Министерството за информатичко општество и администрација (МИОА).
На овој нов предлог закон му претходеа широки консултации со повеќе чинители од медиумскиот сектор. Основните цели на предлог законот, во согласност со европските стандарди, беше формирање јавен регистар на онлајн медиуми со цел спречување или намалување на злоупотребите на овие медиуми од страна на политичките партии, подобрување на социоекономскиот статус на новинарите и медиумските работници преку воведување на контролни механизми, зголемување на транспарентноста во медиумската сопственост и поддршка за плурализмот во медиумите со цел да се заштити јавниот интерес.
Законот беше доставен до Министерството за информатичко општество и администрација (МИОА) како главен корисник на оваа техничка помош од ЕУ во февруари оваа година, додека министер беше Азир Алиу, но тој не влезе во собраниска постапка.
„За да се спречи злоупотреба на јавни средства од страна на фантомски медиуми и да се избегне дезинформирање на граѓаните за изборниот процес, потребно е да се направат итни измени во Законот за медиуми за создавање регистар на онлајн медиумите во Македонија. За овие законски измени ЗНМ, ССНМ и СЕММ повеќе пати му имаат укажано на МИОА како надлежно министерство, но очигледно има недостаток од политичка волја за конструктивни законски решенија“, известија од Здружението на новинари на Македонија (ЗНМ), Советот за етика на медиумите во Македонија (СЕММ) и Самостојниот синдикат на новинари и медиумски работници (ССНМ), уште во март годинава.
Тие укажаа дека во рамките на проектот „ЕУ за слобода на изразување: усогласување на националното законодавство за медиуми со правото на ЕУ и европските медиумски стандарди“, поддржан од ЕУ, бил изготвен и предаден до МИОА новиот Закон за медиуми.
„Немањето на политичка волја за усвојување нов Закон за медиумите (што беше обврска до крајот на 2023) ќе се одрази негативно во однос на позицијата на Македонија на светските индекси за слободата на медиумите. Укажуваме дека усвојувањето на новиот Закон за медиумите во Собранието, а потоа и неговото спроведување ќе ја гарантира независноста на медиумите и правата на новинарите и ќе демонстрира дека МИОА и Собранието се ангажирани кон позитивни евро-интегративни процеси“, соопштија трите новинарски здруженија.
Целиот прилог на МЕТА.мк
