Измените на Законот за земјоделство и рурален развој со кои треба да се воведе „зелената нафта” веќе се донесени. Што очекувате од оваа мерка, дали и како ќе ги намали трошоците во производството и ќе значи ли навистина поддршка за фармерите?
Воведувањето „зелена нафта“ како поддршка на земјоделците е позитивен исчекор во создавањето услови за поконкуретно земјоделство. Со ова мерка трошоците по основ на користење нафта, односно трошоците за користење на агромеханизацијата ќе бидат субвенционирани, покриени од страна на државата. Со тоа, зависно од степенот, односно од процентот на покриеноста на овие трошоци, ќе се намалат трошоците за производство.
Во Законот, во новововедениот член 98 в, став 2, пишува дека максималната граница за компензација на трошоците за набавка на гориво за земјоделската механизација е до 50 отсто. Ние бараме промена во овој член – минималната компензација да биде од 20 до 50 отсто од трошоците за набавка на гориво. На ваков начин ќе се воведе вид гаранција дека поддршката од овој закон ќе биде сериозна и конкретна, т.е. нема да се доведеме во ситуација со Одлука на Влада, преку Годишната програма за развој на земјоделството оваа мерка да стане симболична односно да се намали и на 10 или пет проценти.
Износот на трошоците за гориво неопходно за обработка на единица земјоделска површина во текот на една производна година кој се добива како резултат на истражувањето преку Мрежата на сметководствени податоци на земјоделските стопанства, треба да биде реален, согласно македонските услови, земајќи ги предвид видот, староста и моќноста на македонската механизација, како и загубите кои земјоделците ги имаат при нејзиното користење на повеќе различни локации заради големата парцелизација на земјиштето.
Субвенциите се уште се „болна” точка. Од една страна, има поплаки дека не се исплаќаат навреме, од друга, дека имаат социјална, а не развојна компонента. Каква е состојбата сега и кој е Вашиот став, треба ли да се ревидираат, да се смени начинот на распределба, да се репроектира сумата?
Субвенциите се неопходни за одржување на земјоделството, бидејќи како што растат производните цени, пазарните се намалуваат и токму тие се неопходни за ние, во руралните средини, кои се занимаваме со земјоделство, да можеме да опстанеме, посебно малите земјоделци. Тоа влијае да имаме евтина храна, на пазарите да се продават ефтини земјоделски производи.
Она што апелираме со години до Министерството за земјоделството е да постои временска рамка и таа да се почитува, и за аплицирање и за исплата на Програмата за финансиска поддршка на директни плаќања (субвенции), како и за Програмата за рурален развој, бидејќи тоа е многу важно за да се планираат овие пари од страна на земјоделците.
Бараме и да се воспостави мониторинг-систем што ќе го следи трошењето на парите од двете програми, но и ефектот. Само на ваков начин, со вакви анализи, можеме да видиме каде се движиме и што постигнуваме. Според нас, субвенциите и натаму ќе имаат социјална компонента за да се оддржат земјоделците на село и тоа ќе биде така се додека не се реши проблемот со пласманот – да имаме повисоки откупни цени од производните цени. Програмата за рурален развој, пак, е таа што во себе ја содржи развојна компонента и се разбира, ИПАРД програмата.
Средствата, посебно од Програмата за рурален развој, треба да бидат насочени за инвестиции за прилагодување на земјоделството на новата клима и на едукација на земјоделците и се разбира.
Актуелни се наглите промени на временските услови периодов – по високите температури, имавме минусни, врнежи од снег и дожд. Колку тоа ќе се одрази врз културите, кои се најмногу на удар и дали производителите полека ја сфаќаат важноста од осигурување на посевите? Што во однос на полисите е спорно со оглед дека и покрај поддршката што ја дава државата, се намалува интересот за осигурување во земјоделството?
Во земјите како Македонија, ризиците од климатските промени за земјоделскиот сектор се непосреден и значаен проблем бидејќи поголемиот дел од руралното население зависи директно или индиректно од производството. Климатските промени најмногу влијаат врз сиромашното рурално население кое не само што има загуби во земјоделското производство, туку и трпи директни штети и опасности од климатските промени, губи од својот имот, а и човечкиот живот е загрозен. Во држави како нашата добива се помала подршка од најблиските и минимална подршка од државните институции.
Тука треба многу да се работи посебно во делот на градење стратегија за прилагодување на целото наше стопанство на новите климатски услови, како да се справиме како држава со овој голем проблем.
Што се однесува до културите, најранливи се пченицата, како најважна житарка, грозјето, доматите, јаболката и добитокот поради појавата на нови болести.
Како што веќе спомнав, Програмата за рурален развој треба да е во насока и на едукација на земјоделците, посебно во примената на агроеколошки мерки. Мора да го смениме и системот на осигурување. Земјоделците не веруваат во осигурителните компании, голем број примери покажуваат дека не се исплаќаат штетите и не се прават нивни правилни и навремени проценки.
Сакам да апелирам и сега, и преку ова интервју, да се исплатат штетите од пролетните мразеви кои ги претрпеа лозарите и овоштарите во 2017 и 2016 година. Овие сектори се стратегиски за државата, а се најпогодени.
Еден од горливите проблеми на македонското земјоделство е конкурентноста, а следствено на тоа и пласманот. Што да се стори во оваа насока?
Тоа е најболната точка во земјоделството. Цената на производните цени расте, а продажните цени се ниски. За да не биде дека само филозофски зборуваме, еве и конкретно за некои производи: производната цена на „вранец“ е 17 ден за килограм, а на „смедеревка“ 16 денари. Со години цената на винското грозје е непромената и изнесува 13 денари за „вранец“ и 11 за „смедеревка“. Практично, земјоделците работат со загуба, а од друга страна, некои откупувачи не им исплаќаат навреме за предадениот род. Кај пченицата производната цена лани беше 11 денари за килограм, а се откупуваше осум – 10 денари. Производната цена на зелката во почетокот на годината е четири денари, а се откупуваше за три.
Најголем проблем е што договорното поризводство не се почитува. Во Законот за земјоделство и рурален развој јасно пишува дека мора да се склучуваат договори за време на откупот и тие да се почитуваат. Постои и нелојална конкуренција, мал број стопанственици (откупувачи) ги диктираат откупните цени, а има и голем број случаи на неисплати на средствата. Конкретно, во млекопроизводството, токму тие ниски откупни цени го уништија сточниот фонд.
Тука мора многу да се работи. Ние излезот го гледаме во земјоделските задруги и подобрување на дијалогот меѓу сите засегнати страни. НФФ уште минатата година формира кординативно тело и направи анализа за проблемите со откупот, како и анализа на цената на производите, продажната и откупната. Според нас, решенија се нови пазари, кооперативи, нови технологии, развој на постбербени активности и овозможување развој на преработки и тоа и во домашни услови како што бараме со измените во Законот за вино – малите винарии и домашните производители да произведуваат во домашни услови вино и ракија и продаваат.
Веќе го спомнавте здружувањето на земјоделците. Тоа одамна се заговара како успешен принцип на работа (производство, пласман, наметнување предлози и решенија за конкретни проблеми). Колку задруги има засега кај нас што функционираат и дали земјоделците го прифаќаат ваквиот начин на соработка? Дали има некои слабости што можеби треба да се елиминираат?
Немаме конкуретно производство за европски пазари, се уште сме класични балкански производители, а и количините се намалуваат. Независно како ќе се погледне во земјоделството и можностите за поголема продуктивност согласно меѓународните стандарди за квалитет за влез на европскиот пазар, не постои друго решение освен организирање.
Задругите се една од најважните, и по наше мислење најпогодни за актуелната ситуација во регионот. Економското здружување и тоа како е неопходно за развој на земјоделците и на тоа треба посебно да се работи во делот на јакнење на земјоделските задруги. Зошто се потребни задругите: Во Македонија има мали фарми кои зафаќаат 85 отсто од вкупното расположливо земјоделско земјиште, додека на големите стопанства отпаѓаат 15 проценти. Од друга страна, учеството на млади фармери е многу мало (миграција село – град, село – друга држава), ранливи сме на климатските промени, имаме проблеми со пласманот и конкурентноста на други пазари.
На што треба да се работи? Треба да се отстранат правните и административните пречки во фискалниот домен, да не се применува двојното оданочување, да се воспостави постојан систем за обука, да се зајакнат капацитетите и техничката помош на задругите и нивниот персонал, посебно менаџерите.
Би сакала да потенцирам и дека е неопходно да се воспостави добар систем за кредитирање зашто без поволни кредити не може малиот земјоделец да стане конкурентен на пазарот, без инвестиција нема развој.
Како е да се биде жена фармер во Македонија? Тешко ли се усогласуваат обврските на поле со оние дома, во семејството? Кои се предностите, а кои недостатоците? Државата да ја препозна потребата од дополнителна поддршка…
Да се биде жена фармер во Македонија е благородна, воедно и многу напорна професија која бара многу откажувања и секојдневно докажување најпрво пред себе, а потоа и пред другите. Балансот кој треба да го направиш во работата на поле, семејството, децата и времето поминато за сопствена едукација и социлизација е предизвик со кој секоја сериозна жена-фармер се соочува и мора да го контролира. Но, се што се работи со љубов не е тешко. Тешко е кога плодот од нивите што си го произвел со многу труд и љубов не можеш да го продадеш или го продаваш по многу пониска цена од производната или пак кога тој плод ќе го видиш уништен од град, мраз, а знаеш дека од тој плод живееш, школуваш деца и ги подмируваш сите домашни обврски.
За жал, трудот на жената-фармер во Македонија се уште не е валоризиран, бидејќи патријархалното и традиционално воспитување ја ограничува. Иако цел живот работи на поле и дома, најчесто се води со статус неплатен семеен работник и 95 отсто од жените-фармери во селата немаат сопствен имот. Тоа е голема пречка за нејзиниот напредок и развој и пречка за остварување на правото на пензија, поради неисплатени придонеси и немање средства за исплата.
Мора овие жени да имаат минимална пензија од државата, не заслужуваат да бидат заборавени од општеството за кое цел живот работеле, произведувале храна. На тоа работиме и јас како претседател на Националната федерација на фармери се залагам за остварување на нивните права, за економско јакнење на руралната жена, како и за отстранување на традиционалните бариери со кои се соочуваме.
Мирјана Чакарова
Извор МИА
