Испечатени фотографии на лица од документарен филм….Толку понеле со себе ентузијасти од Австрија, Германија, Франција па и Финска, кога одлучиле да дојдат во Македонија по „буковска пипер“.
Едноставно, сакале да го пробаат тоа „чудо“. Го изгледале филмот, им се видело превкусно, но брзо сфатиле дека не можат да направат електронски нарачки. Без да се двоумат, ја зеле работата во свои раце. Ги „запалиле“ камп-приколките и, ни повеќе – ни помалку, допатувале во селото Буково.
Сакајќи да ги најдат и лично да се запознаат со луѓето кои го прават овој наш, „стар“, традиционален зачин, со фотографиите оделе низ селото и ги барале.
– Прашуваа каде живеат, лично доаѓаа кај нив да ги запознаат, да се поздрават, да купат производ,…, Тоа беше и се уште е, случка за памтење, вели Елена Каровска од Буково, чие семејство со години прави и продава „буковска пипер“.
Каровска раскажува како се почнало.
– По снимањето и прикажувањето на документарниот филм за „буковската пипер“, пристигнаа многу меилови со барања да се испорачаат семиња или пипер надвор, во Франција, Австрија, Германија,… Но, проблем беше тоа што „буковската пипер“ не е регистрирана како национален производ. Со оглед дека не можевме да испорачаме, луѓето што беа заинтересирани, дојдоа тука, со камп-приколки. Ги испечатиле фотографиите на лицата од филмот и така ги бараа низ селото, истакнува Каровска.
Филмот го сними АРТЕ ТВ од Берлин кон крајот на септември 2016 годинаа. Премиерно беше прикажан во април 2017, по што следуваа проекции во повеќе држави. Станува збор за епизода од серијалот „На трпеза кај….“. Секоја од епизодите е снимана во некоја од државите на Балканот. Кај нас фокусот е ставен на пиперката, како дел од јадењата кои авторите/сценаристот ги асоцираа на Македонија. Филмот трае 25 минути и ги опфаќа сите активности што се поврзуваат со производството на пиперката, манипулацијата и секојдневната употреба во кујната на жителите од Буково.
– Името/називот „буковска пипер“ се користи во селото Буково, изворно од жителите, како и во околината на Битола и пошироко. Мислам дека и во Крушево го користат. Сепак, на национално ниво, особено во скопскиот регион, „буковската пипер“ е попозната како „буковец“. Во суштина се работи за истиот зачин. Се прави скоро секаде, но најдобро во Буково, зашто локалните жители се уште имаат трпение целиот процес да го направат рачно, почнувајќи од садење, нижење, манипулирање со низите, но и бидејќи генетскиот ресурс кој го зачувале е подобен, лесна за сушење, вкус, мирис,…, токму за еден ваков производ, напоменува Елена.
Традиција долга најмалку век и пол
Производството на „буковец“ трае минимум 150 години. Тоа, вели Каровска, е период што може да се потврди со усни преданија, а вистината е дека веројатно производството датира од порано.
– Денес во Буково околу десетина семејства прават „буковска пипер“. Годишно, продукцијата е неколку стотини килограми, од кои околу 250 се „буковска пипер“ со извонреден квалитет. Пиперката е доста барана и за консумирање свежа во текот на летото, така што не се преработува целата произведена количина. Исто така, имаме два преработени производи, „мелена пипер“ за во манџа/готвење и „буковска пипер“ како зачин – за скара, со месо, за макање, објаснува мајката на Елена, Наташа Каровска.
„Буковецот“ се прави во зимските месеци, од две причини: цела есен пиперките се сушат надвор, во септеври и октомври, додека е уште топло. Кога почнуваат есенските дождови и зимскиот период, во ноември, пиперките се досушуваат во сушница и се толчат. Другата причина, е што во тој период луѓето се ослободени од другите земјоделски активности.
– Сушењето трае најмалку една до две недели. Ако пиперот се суши побавно, толку е подобро. Процесот во суштина е досушување на претходно природно исушените пиперки, во мала просторија, каде гори мала печка/ќумбе и тоа се применува за поголеми количини. Во минатото, пиперот се сушел во фурните, по печењето леб, со што најрационално се искористувала топлината од фурната, а и се добивал посебно убав мирис. Во таков случај, останувал да се суши околу 24 часа, вели Наташа.
Според неа, за жал, денес, многу мал дел од младите го познаваат целокупниот процес и им претставува предизвик да произведуваат пипер. Се е сведено на тоа дека само им помагаат на своите фамилии.
Да ги заштитиме традиционалните производи
Елена смета дека Македонија има и други производи со голем потенцијал, како „буковецот“, производи чија приказна, вели, вреди да се слушне подалеку од Македонија и од регионот. Воедно укажува на се почестите имитации – на производите што се продават под исти имиња, а се „лажни“.
– На пазарот се продава Мариовско сирење, а во Мариово нема луѓе. Такви копирања се случуваат постојано. Исто, на пазарот во Битола каде што се продаваат зачините, пишува „буковска пипер“, но, јас, со оглед дека доаѓам од Буково, знам дека станува збор за имитација. Поради се ова, би било добро да ставиме што поголем број заштитени ознаки на нашите производи од различните региони. Се надевам дека ќе успееме и да ги регистрираме, а со тоа уште повеќе да ги промовираме, да го заживееме нивното производство и да ја зголемиме продажбата, потенцира Елена Каровска.
Мирјана Чакарова за МИА
