ВЕЛИН СТОЈАНОВСКИ
Со јануарските пензии пензионерите добија зголемување според процентот на порастот на индексот на трошоците на живот во претходното полугодие што процентуално изнесува 2.9% во однос на пензиите од претходниот месец. Колку изнесува тоа зголемување пензионерите? Тие што во декември примиле најниска пензија во износ од 9986 денара тоа зголемување изнесува скромни 289 денари така тие во јануари примиле по 10276 денари. За тие пак што во декември примиле максимална пензија во износ од 57992 денари зголемувањето е убави 1681 денар и во јануари примиле по 59674 денари.
Тие што примиле скромно зголемување оправдано реагираа и јавно го искажаа своето незадоволство поткрепено со фактот дека порастот на трошоците за живот се исти и за тие со најниска и за тие со максимална пензија. Нивното оправдано барање е зголемувањето да биде исто за сите пензионери.
Од друга страна тие со повисоки пензии тврдат дека имаат законско право на поголем износ на зголемување затоа што додека работеле одвојувале повисок износ во пензискиот фонд.
Ова е законска неправда за најголемиот дел од пензионерите. Во пракса ако две лица се вработиле ист ден во иста фирма при што едниот ја имал максималната плата, а другиот минималната и заминале во пензија ист ден со ист пензиски стаж. При заминување во пензија како резултат на тоа што имал поголема плата и уплаќал повеќе во пензискиот фонд едниот остварил пензија на пример 50000 денара, а вториот 10000. Разликата е 40000 денара и тука завршува приказната.
Со денот на заминување во пензија завршува и уплатата во пензискиот фонд и разликата треба да остане иста се додека ја примат пензијата. Односно секое идно усогласување треба да биде исто за двајцата. За жал со наведеното усогласување првиот практично добил 1450 денара, а вториот само 290 денара. Со тоа разликата во нивните пензии се зголемува на 41160 денари иако од денот на пензионирање двајцата не плаќале во пензискиот фонд. Со секое наредно процентуално усогласување таа разлика се зголемува.
За подобрување на стандардот на пензионерите потребно е во иднина усогласувањата да се вршат не само со индексот на растот на трошоците за живот туку и соодветно на растот на платите. Сметам дека најдобро е зголемувањето по основ на индексот на растот на трошоците за живот да биде линеарно односно исто за сите пензионери, а по основ на растот на платите да биде процентуално и да го добиваат само пензионерите кои имаат пензија помала од просечната плата во државата.
Втора неправда кон пензионерите е соодносот на најниската и максималната пензија која во моментов изнесува приближно еден спрема шест. Што не прави единствена држава во светот со волку голема разлика. Во светот овој сооднос се движи од еден спрема еден до еден спрема максимални четири. За да се надмине овој проблем потребно е постепено намалување на разликата помеѓу најниската и максималната пензија. Тоа ќе се постигне ако максималната пензија законски се ограничи на не повеќе од 1,8 пати поголема од просечната плата, а минималната на 80% од минималната плата.
Со вакво решение ако ги земеме сегашните вредности на просечна и минимална плата најниската пензија би била околу 15000 денари, а максималната околу 54000 денари. Потребата да се контролира максималната пензија произлегува од две причини. Прво, ако идниот пензионер со солидна плата знае дека ќе прими законски лимитирана максимална пензија ќе се ориентира и кон дополнителните пензиски столбови. Вака тој е сигурен дека ќе има солидна загарантирана пензија неколку пати поголема од просечната плата и се одлучува да не инвестира во дополнителните извори на пензија. Второ, со честото менување на законите се створи огромна разлика на максималните пензии на лицата кои заминале во пензија заклучно со 2015 година и тие од 2016 година до денес.
Третата неправда е бесплатната здравствена заштита. Убаво е тоа што тие со пензии до 15000 се ослободени од партиципација. Неправдата е што во едно пензионерско семејство ако двајцата брачни другари се приматели на пензија со износ помал од 15000 и логично се ослободени од партиципација. Во друго семејство само едниот брачен другар остварил право на пензија на пример од 15100 денара и не се ослободени од партиципација иако нивните вкупни примања се помали од семејството со две пониски пензии.
За надминување на оваа неправда до креирање услови за целосно бесплатно здравство за сите пензионери надлежните да обезбедат постепено плаќање на истото. Така на пример тие со пензии до 20000 би плаќале 10% од партиципацијата, тие со пензии до 25000 би плаќале 20% од партиципацијата итн. Колку поголема пензија ќе плаќа поголем процент од партиципацијата.
Пензионерите заслужуваат да имаат примања со кои би имале реални услови за активно стареење. Надлежните треба да донесат системски законски решенија со кои ќе обезбедат услови пензионерите да бидат сигурни дека нема секоја власт да ги злоупотребува и на нив смета само кога се ближат избори. Секоја измена на законите пред избори само создава поголеми разлики и незадоволства кај пензионерите.
ПС: Изнесените ставови се лични. Иако не сум во групата со ниски пензии со сето срце посакувам пензионерите со ниски пензии што поскоро да добијат поголеми пензии.
