За прв пат по повеќе од една деценија владеење, кинескиот лидер Си Џинпинг – кој го направи БРИКС централен дел од неговиот обид за преобликување на глобалната рамнотежа на моќ – нема да присуствува на годишниот собир на лидерите на големи економии во развој започнува во Бразил во недела, пренесува Си-ен-ен.
Истовремено, во Рио нема да биде присутен и рускиот претседател Владимир Путин, кој ќе се приклучи само преку видео врска поради тоа што Бразил е потписник на Меѓународниот кривичен суд и би бил обврзан да го уапси Путин по судска обвинение за воени злосторства во Украина.
Отсуството на Си од дводневниот самит во Рио де Жанеиро доаѓа во критичен момент за БРИКС, кој го должи својот акроним на првите членки – Бразил, Русија, Индија, Кина и Јужна Африка, а од 2024 година се прошири за да ги вклучи Египет, Обединетите Арапски Емирати, Етиопија, Индонезија и Иран.
Некои членки се соочуваат со рокот до 9 јули за преговори за американските тарифи што треба да ги воведе американскиот претседател Доналд Трамп, и сите се соочуваат со глобалната економска неизвесност предизвикана од неговото превртување на американските трговски односи – ставајќи го клубот под поголем притисок да покаже солидарност.
Отсуството на Си значи дека кинескиот лидер пропушта клучна можност да ја претстави Кина како стабилен алтернативен лидер на САД. Тоа е слика што Пекинг долго време се обидуваше да ја проектира на Глобалниот Југ, а неодамна беше подобрена со преминот на Трамп кон политиката „Америка на прво место“ и одлуката на САД минатиот месец да му се придружи на Израел во бомбардирањето на иранските нуклеарни објекти.
Но, одлуката на кинескиот лидер да не присуствува – испраќајќи го својот втор функционер Ли Ќијанг – не значи дека Пекинг го намалил значењето што му го дава на БРИКС, велат набљудувачите, или дека е помалку важен за обидот на Пекинг да изгради групи за противтежа на западната моќ.
„(БРИКС) е дел од напорите на Пекинг да се осигури дека нема да биде ограничен од сојузниците на САД“, рече Чонг Џа Иан, вонреден професор на Националниот универзитет во Сингапур.
Но, тој притисок можеби се намали со Трамп на функцијата, додаде Чонг, осврнувајќи се на превртувањето на односите од страна на американскиот претседател дури и со клучните партнери, а за Си, БРИКС можеби едноставно не е „неговиот најголем приоритет“ бидејќи се фокусира на управувањето со домашната економија на Кина. Пекинг, исто така, може да има ниски очекувања за големи откритија на овогодинешниот самит, рече тој.
Извештај за присуство на БРИКС
Си не е единствениот шеф на држава за кој се очекува да биде отсутен во Рио.
Најблискиот сојузник на кинескиот лидер во групата, рускиот претседател Владимир Путин, ќе присуствува само преку видео врска, од истата причина поради која тој, исто така, се приклучи на собирот на БРИКС во 2023 година во Јужна Африка од далечина. Бразил, како и Јужна Африка, е потписник на Меѓународниот кривичен суд и затоа би бил обврзан да го уапси Путин по судска обвинение за воени злосторства во Украина.
Отсуството на двајца глобални крупни играчи остава доволно внимание за индискиот премиер Нарендра Моди, кој ќе го посети Бразил и за самитот и за државната посета. Се очекува да присуствува и јужноафриканскиот претседател Сирил Рамафоса.
Некои нови членови на клубот сè уште не ги објавиле своите планови, иако Индонезиецот Прабово Субианто се очекува во Рио откако најголемата економија во Југоисточна Азија официјално се приклучи на БРИКС претходно оваа година. Земјите-партнери на БРИКС, вклучувајќи ги и некои кои се стремат да се приклучат на групата, исто така ќе испратат делегации. Неизвесноста останува околу тоа дали Саудиска Арабија ја прифатила поканата да стане полноправна членка.
Острицата од отсуството на Си за бразилскиот претседател Луиз Инасио Лула да Силва може да биде ублажена од фактот дека кинескиот лидер го посети Бразил во ноември за самитот на Г20 и државната посета, кога тој и Лула потпишаа низа договори за соработка. Бразилскиот лидер ја посети и Кина во мај, откако присуствуваше на воена парада во Москва заедно со Си.
Тоа што неодамнешната дипломатија, ниските очекувања за големи пробиви на овогодинешниот самит и зголемениот фокус на домашните прашања веројатно влијаеле на одлуката на Си да го испрати Ли, доверлив заменик-командант, велат набљудувачите.
Кина се соочува со големи економски предизвици поради трговските тензии со САД – а нејзините лидери се зафатени со исцртување на курсот за петте години пред клучниот политички состанок што се очекува оваа година.
Во Рио, Ли веројатно ќе биде задолжен за унапредување на приоритетите како што се зајакнување на енергетските врски меѓу Пекинг и главните членови на БРИКС кои извезуваат нафта, додека истовремено ќе се залага за проширена употреба на кинеската офшор и дигитална валута за трговија во рамките на групата, според Брајан Вонг, доцент на Универзитетот во Хонг Конг, кој додаде дека отсуството на Си не треба да се толкува како потценување на БРИКС.
„Без разлика дали станува збор за кинеско-руското партнерство или желбата на Пекинг да го проектира своето наводно лидерство на Глобалниот Југ, има многу во БРИКС+ што резонира со погледот на Си кон надворешната политика“, рече Вонг, користејќи термин за проширената група.
Дедоларизација?
САД внимателно ќе следат како членките на БРИКС разговараат за едно прашање што типично ги обединува: префрлање на нивната трговија и финансии во национални валути – и подалеку од доларот. Таквата дедоларизација е особено привлечна за земјите-членки како што се Русија и Иран, кои се силно санкционирани од САД.
Порано оваа година, меѓу целите на мандатот на домаќинот Бразил, Лула вклучи „зголемување на опциите за плаќање“ за намалување на „ранливостите и трошоците“. Русија минатата година се залагаше за развој на уникатен систем за прекугранични плаќања, кога беше домаќин на клубот.
Она што е малку веројатно да биде на преговарачката маса, сепак, е возвишената цел за „валута на БРИКС“ – идеја предложена од Лула во 2023 година, која предизвика гнев кај Трамп, дури и кога другите лидери на БРИКС не сигнализираа дека тоа е приоритет на групата.
Претседателот на САД во јануари се закани дека ќе воведе „100% царини“ на „навидум непријателски настроени“ земји на БРИКС ако поддржат валута на БРИКС или поддржат друга валута за да го заменат „моќниот американски долар“.
Додека членките се собираат во Рио, набљудувачите ќе следат колку се строги нивните лидери во промовирањето на употребата на националните валути на состанокот на групата каде што Кина е водечки член, но глобалното економско влијание на САД сè уште е големо.
Д. Мишев
