Политичката ситуација во Косово и понатаму останува во ќорсокак, додека одземањето на мандатите на пратениците – опција спомената во случај Собранието да не се конституира до 26 јули – не се смета за изводливо. Експертите предупредуваат дека, доколку овој рок се пропушти, земјата ќе се соочи со политичка и правна криза непозната досега, се наведува во статија на Радио Слободна Европа на албански јазик.
Никој нема јасен одговор што ќе се случи во Косово по 26 јули – датумот кога истекува рокот од 30 дена што Уставниот суд им го даде на избраните пратеници да го конституираат Собранието.
Досега, обидите за формирање на оваа законодавна институција не успеаја 44 пати.
Политичките партии продолжуваат да се обвинуваат меѓусебно за ќорсокакот и да не отстапуваат од своите ставови.
Во оваа атмосфера на застој, поранешната судијка на Уставниот суд на Косово, Ѓулиета Мушколај, вели дека товарот на одговорноста сега мора да премине на претседателот на земјата, Вјоса Османи, која има уставна должност да го гарантира демократското функционирање на институциите.
Според неа, претседателката Османи треба да ги интензивира напорите за постигнување консензус меѓу политичките партии, а доколку тоа не успее, да побара дополнително толкување од Уставниот суд, за да ги разјасни следните чекори.
„Уставниот суд треба да биде порешителен во врска со рокот што го поставил и последиците што доаѓаат по овој рок. Улогата на Уставниот суд сè уште не е завршена“, вели Мушколај за Радио Слободна Европа.
Минатата недела, претседателката Османи два дена по ред примаше претставници на политичките партии, во обид да ја деблокира ситуацијата.
По средбите, таа јасно изјави дека конституирањето на Собранието во рокот од 30 дена што го постави Уставниот суд е „обврска, а не опција“ и ги повика партиите да најдат решение што е можно поскоро.
Нејзиниот советник за медиуми, Беким Купина, за Радио Слободна Европа вели дека претседателката разгледува правни опции да се обрати до Уставниот суд со барање за разјаснување на пресудата, „со цел да се разјаснат правните последици, во случај Собранието да не се конституира во рокот што го одредил тоа“.
Косовскиот правен институт вели дека консензусот е единствениот начин за надминување на застојот и конституирање на Собранието до 26 јули.
Доколку тоа не се случи, Косово ќе се соочи со ситуација непозната досега, вели Наим Јакај од институтот.
„Косово ќе влезе во нова правна и политичка ситуација, каква што не доживеало претходно. Ќе ги почувствуваме нејзините последици во наредните месеци, доколку Собранието не се конституира до 26 јули“, вели Јакај.
Може ли да се одземат мандатите на пратениците?
Дури и Движењето Самоопределување, кое беше прво на парламентарните избори на 9 февруари, нема јасен одговор за развојот на настаните што би можеле да следат доколку Собранието не се конституира до 26 јули.
На 9 јули, како одговор на новинарско прашање за ова прашање, пратеничката на Самоопределување, Мимоза Кусари-Лила, кратко рече: „Непредвидено“.
Два дена претходно, таа ја спомена можноста сите пратеници во Собранието да ги изгубат своите мандати доколку не ја конституираат институцијата во рокот од 30 дена што го одреди Уставниот суд.
„Има 120 пратеници од 9-тиот законодатен состав на кои може да им се одземе мандатот, а потоа да се продолжи со пратениците кои се на листите на сите политички партии“, рече Кусари-Лила.
Но, Мушколај објаснува дека никој не може да им го одземе мандатот на демократски избраните пратеници.
„Народот им го дал овој мандат и народот им го одзема мандатот. Само ако одиме на избори. Но, повторно, Собранието мора да се конституира“, вели професорот на Правниот факултет на Универзитетот во Приштина.
Јакај исто така не го гледа одземањето на мандатот на пратениците како можно.
Тој нагласува дека Уставот на Косово, во член 70, јасно ги дефинира причините за престанок или невалидност на мандатот на пратеник.
Тие вклучуваат: неположување заклетва, оставка, назначување во владата, престанок на мандатот на собранието, отсуство од шест месеци од седници, осуда со правосилна судска одлука за кривично дело со една или повеќе години затвор или смрт на пратеникот.
„Во ниту една од точките од пресудата, Уставниот суд не ги прецизира колективните или индивидуалните последици за пратениците, во случај на неконституирање во рок од 30 дена“, додава Јакај.
Досега, пратениците завршија само две точки од дневниот ред: извештајот на привремената Комисија за верификација на мандатите и положувањето заклетва на пратениците.
Процесот е заглавен кај третата точка: изборот на претседател на Собранието.
Кандидатката на Движењето Ветевендосје, Албулена Хаџиу, не успеа да ги обезбеди потребните 61 глас во неколку круга гласање за да биде избрана на оваа позиција.
Две парламентарни партии, ПДК и ААК, ја сметаат Хаџиу за фигура што предизвикува поделби и бараат од Движењето Ветевендосје да предложи друго име за претседател на Парламентот.
ЛДК вели дека нема да поддржи ниту еден кандидат на Самоопределување за оваа позиција.
А Ветевендосје сега инсистира гласањето за Хаџиу да се одржи во тајност, ветувајќи дека ако таа не добие 61 глас, ќе предложи друг кандидат.
Сепак, на овој облик на гласање се спротивставуваат другите партии, со што ситуацијата се вовлекува во маѓепсан круг.
Уставниот суд ја донесе пресудата за конституирање на Собранието во рок од 30 дена на 26 јуни, по 37 неуспешни обиди во овој процес.
Сепак, уставните експерти и политичките партии ја разбраа и толкуваа оваа одлука на различни начини.
Д. Т.
