пишува: ЗОРАН ИВАНОВ
Во македонското секојдневие доминира недовербата спрема сешто и секого. Спрема политиката, институциите, правдата и правниот поредок. Од тој вирус е инфицирано целото општество. Лагите и манипулациите толку се намножија што веќе не не`допира ехото на вистината. Поделбите и антагонизмите, клеветите и обвинувањата, митото и корупцијата, клиентелизмот и полтронството, воопшто криминалите од сите можни сорти ни станаа доминантни спортски дисциплини.
Веќе на стартот на оваа историска етапа по деблокирање на евроатланските интеграции, се покажува дека и натаму поради грамзливи, алчни карактерни причини, македонските политички елити се незрели на своите граѓани и на нивната држава да им обезбедат извесна европска иднина. На највлијателните партиски субјекти, и на едните и на другите и на третите, како да им одговара ваков неправен амбиент.
Нужниот компромис со Препанскиот отвори перспективи за интеграции, но внатрешните собраниски пазарења за промена на уставот го доурниса и онака срозаниот правосуден систем. Таа цена сега со натамошните компромиси што се бараат меѓу власта и опозицијата за законот за јавното обвинителство се на добар пат да ја амнестираат сета неправда насобрана од една цела декада наназад па до денес. Политиката успеа до темел да го руинира македонскиот правосуден систем, тој основен столб на демократијата. Се покажа дека огромното мнозинство обвинители и судии се корумпирани клиентелисти. Неотпорни на партиски влијанија и уште помалку отпорни на мито и корупција. Да беше барем малку обратно, огромното мнозинство судии и обвинители не ќе дозволеа во нивните редови да егзистираат криминогени типки и типови. Туку, како заскитани уљези, како страно тело во таа етичка професија, брзо, континуирано и систематски таквите ќе ги отфрлаше од своите редови.
Клиентелистичките еквибрилистики, тоа братство меѓу политиката и судството, ги жигоса и државата и општеството. Казната не стасува кај секого. Законот не надвиснува над моќните, па правда еднаква за сите е само фиктивна уставна категорија. Нашите бројни, за широката јавност анонимни судии, обвинители, истражители, па и адвокати, се сега единствените што би можеле да ја сменат сликата за себе и ментално и физички од корен да го ремонтираат и да го европеизираат македонски правосуден систем. И не само тие. И политичките партии особено. Во предвечерјето на почеток на преговорите со Европската Унија тие најпластично ги отсликуваат непосакуваните актуелните македонски политички, општествени и ментални состојби. А ќе си останат такви, ќе се регенерираат и натаму, сѐ додека тие самите одвнатре не се европеизираат. Ќе биде и натаму исто, сѐ додека во македонските политички партии, кои еве веќе трета деценија го обликуваат општествово, царува молкот. Кај нив сѐ уште нема ниту „д“ од внатрешно партиски демократии. Уште наликуваат на мистични масонски ложи. Широкото членство е изолирано од било какви влијанија во градењето на дневните партиски политики. Тие, како и кадровските комбинаторики, се кројат зад партиската железна завеса. Лидерот е босот, султанот, поглавицата. За неговото „хауг“ само се шепоти, но таму јавно никој ни да зуцне.
И сѐ додека е така, додека нема внатрешнопартиска контрола врз партиските кадри кои ги запоседнуваат институциите, сѐ додека нема јавна диференцијација од подмитливите клиентелисти, идентична ќе е и состојбата кога партиите ја практикуваат власта. И повторно истиот клиентелизам и истиот внатрешнопартиски молк, сега само пресликан од партиските во државните кабинети. Од партиските штабови се диктираат кадровски решенија без јавни вреднувања, се местат вработоувања, се покрива секоја пора каде што се движат буџетски пари.
Последицата од таквите контролирани внатрешно партиски уредувања е што наместо институционална и натаму егзистира партиска држава. Ваквите практики диктирани од најмоќните политички партии, земјава со години ја држат вкопана на најниската скала на европските вредносни стандарди. Кризите, политичките кризи ни станаа национален континуитет, препознатливост, автентичност, белег, државен имиџ. Во изминативе, повеќе од двеипол децении, нивен главен промотор, ако се изземат меѓуетничките инциденти, без исклучок се двете доминантни политички партии СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ, попатно и едната и другата силно поткрепени од ДУИ.
Соработката, пак, на релација власт – опозиција е непозната именка во македонската политичка практика. Двата партиски субјекта, главните управувачи со Македонија, до денешен ден ништо трајно капитално не испланираа и не реализираа во единство. Ниту пат или пруга, ниту школо или болница, ниту здрави институции или независно судство… Ништо покрупно едногласно не сторија за државата и за граѓаните. Освен што произведуваат кавги со кои замајуваат за сиромаштијата и за стагнирањето на земјата. За развојните приоритети на државата и нејзините граѓани, досега заедно не сторија ама баш ништо.
Евидентно е дека симбиозата помеѓу политиката и сваровски судството и помеѓу политиката и луј витон правдата го доруинира македонскиот правен поредок. Но не е сѐ безнадежно. На прагот на почеток на преговорите со Унијата, особено поради ригидниот притисок на странските дипломати да се спасат предметите од специјалното обвинителство и криминалните афери, како оваа последната именувана како рекет, брзо да се расчистуваат, наскоро ќе се покаже дали има барем уште ронка виталност во нашиот правосуден систем. И дали ќе се има доволна доза политичка волја да се сплете доволно ситна мрежа овој пат од неа да не излизгуваат покрупните риби.
Ако тоа не се случи, ако за сметка на правото, правдата и реформите и натаму продолжат препирањата меѓу власта и опозицијата, тогаш е мошне можно токму Унијата да поттикне вонредни парламентарни за постизборно да ни состави и парламент и влада со сите клучни политички партии сместени во власта. Под контрола на бриселските бирократи и во услови без опозиција, со конкретни задачи и рокови сите заедно да ги туркаат нужните реформи. Особено во правосудниот систем, во државната администрација, во справувањето со корупцијата и во ослободувањето на институциите од политиката. Без напредок во овие сфери, со меѓупартиски инаетчиски препирања, ќе нема ефекти во преговорите со Унијата.
Се разбира, еден ваков засега незамислив постизборен дизајн, е можен и остварлив само со максимална волја на сите учесници во политичкиот живот. Со политичка култура која ќе надвисне над себичните теснопартиски лакомости. Со партиски лидери кои ќе имаат доблест на граѓаните да им манифестираат заедништво за напредок на нивната држава. Со план врз прецизно дефинирани задачи сите заедно да ја поместат земјава на побрзиот колосек за Европа.
Впрочем, друг избор нема. Па, колку и да се опираат креаторите на оваа и ваква криминогена Македонија, колку клипови и натаму да ѝ подметнуваат, преговорите со Унијата неминовно ќе го придвижат деценискиот македонски од во место.
