ТИМОТИ СНАЈДЕР
(Говор на Тимоти Снајдер, историчар, професор на Универзитетот Јеил, на Киевскиот безбедносен форум на 1 декември 2021 година)
Многу ми е драго што имам можност да ви се обратам во рамките на Киевскиот безбедносен форум. Бев поканет да кажам неколку зборови за природата на ставот на Путин кон Украина, што со задоволство ќе го направам.
Како што ви е добро познато, оваа година г-дин Путин објави статија во која ја изложи својата визија за историјата на Украина, Белорусија и Русија.
Од историска гледна точка, оваа статија нема никаква вредност.
Кога го читам како историчар, добивам впечаток сличен на тој, кога некој на забава почнува да дискутира за настаните од минатото, не разбирајќи за што зборува, туку со страсни убедувања. Обично историчарите во такви ситуации кимаат со главата, се смешкаат и наоѓаат изговор да си заминат. Но, бидејќи г-дин Путин не е било некој, туку шеф на важна држава, неговите ставови мора да се сфатат сериозно. Но, не како историја – затоа што во оваа смисла неговото размислување е смешно – туку како политика.
Првото нешто што треба да се забележи во оваа статија е дека воопшто не се работи за Украина. Всушност, се работи за Русија. Кога внимателно ја читаме оваа статија, можеме да видиме дека навистина се работи за отсуство – за отсуството на руската историја. Не постои историја на Русија што господинот Путин може да ја каже. Тој може да ја раскаже приказната за одредена ситуација со Украина, кои поради некои „мистични“ причини се влошија.
Втората работа што ја забележуваме во оваа статија е дека не се работи за иднината.
Ова е приказна за минатото. Тука гледаме нешто што е карактеристично за режимот на Путин: нема иднина во приказот на господинот Путин за Русија, постои само минато, „митско минато“.
Ова е дефинирачкиот проблем на неговиот режим. Во олигархија, клептократија, плутократија, каде што сите ресурси се концентрирани во рацете на елита блиска до центарот на режимот, многу е тешко да се зборува за иднината, многу е тешко дури и да се замисли иднината. Така, во оваа ситуација, клептократскиот режим произведува митови за минатото. Тој го исполнува политичкиот простор во кој нема иднина со минатото.
Меѓутоа, проблемот е што во оваа приказна ги нема Русите, приказната нема луѓе во себе.
Оваа приказна покажува колку навистина е рана Русија во однос на создавањето на својата национална историја. Во статијата на Путин, Украина и Белорусија ја играат улогата на патерици во оваа приказна. Русија не може да раскаже приказна за себе, па затоа оваа приказна се базира на други народи.
Како што реков, приказната на Путин всушност не е за Украина, туку за Русија. И тоа ни покажува дека шефот на Руската Федерација не може да раскаже приказна која всушност е само за Русија, а самата Русија сè уште не достигнала таква фаза на развој каде што тоа би било можно.
Кога ја читаме оваа статија во контекст на руската инвазија на Украина и окупацијата на нејзините територии, заклучуваме дека Русија ја нападна Украина затоа што Русите сè уште не знаат кои се. Русија, на чело со Путин, ја нападна Украина за да може да раскаже нешто како приказна за тоа кои се Русите.
А оваа приказна, која е страшна за Русија, е тотално негативна. Приказната е следна: „Ние сме луѓе кои остатокот од светот не ги разбира. Ние сме луѓе кои не разбираат кога велиме дека ние и Украинците сме еден народ. Ние сме луѓе што Украинците не ги разбираат кога ќе им кажеме дека сме еден народ“.
Така, Путин го обликува митолошкиот идентитет на Русија, фокусиран на минатото, целосно негативен, целосно зависен од другите луѓе кои го отфрлаат она што Русија го кажува за себе и за остатокот од светот.
И тука, според мене, проблемот достигнува најголема длабочина.
Оваа негативна идентификација со Русија ја заменува вистинската надворешна политика.
Доколку Путин навистина водел вистинска надворешна политика насочена кон заштита на долгорочните интереси на Руската Федерација и нејзините народи, таквата меѓународна политика би се фокусирала првенствено на Кина, на одбраната на суверенитетот на Русија над Кина.
Русија има егзистенцијални проблеми во односите со Кина. Во исто време, таа нема такви егзистенцијални проблеми со Западот. Но, инвазијата на Украина и наративот на оваа инвазија создаваат проблеми со Западот кои можеби немало потреба да постојат.
Со други зборови, Путин ја искористи оваа инвазија и овие наративи за да ја отсече Русија од Западот, што беше сосема непотребно. Во исто време, тој ја доведе Русија во позиција подредена на Кина. Вака изгледа „достигнувањето“ на г-дин Путин во надворешната политика. И ако се гледа трезвено, тоа е навистина неуспех на неговата надворешна политика.
Денес Русија има влијание во светот бидејќи се наоѓа меѓу Западот и Кина. Напаѓајќи ја Украина и отсекувајќи се од Западот, Русија сериозно ја ослабна својата позиција кон Кина. Ова е последица на надворешната политика на Путин.
Доаѓаме до последната точка.
Ќе кажам нешто за што не се зборува во Русија, барем во политичките кругови. Русија се отсече од Украина. Во статијата, Путин тврди дека Русија и Украина треба да бидат заедно, но тие се разделија поради некаква „мистична“ завера на Западот.
Сепак, вистината е многу поедноставна. Вистината е пред нас.
Причината зошто Украина и Русија не се блиски е затоа што Русија ја нападна Украина. Со други зборови, ако целта на г-дин Путин беа навистина добри односи меѓу Русија и Украина, тој и никој друг го направија тоа невозможно. Не само за времетраењето на неговиот режим, туку и со години и децении подоцна.
Накратко, ако навистина му е гајле за тоа што го напишал – и мислам дека е така, неговите тези се историски апсурдни, но тој верува во тоа како личност – ако навистина се грижи Русија и Украина да бидат блиски, нема човек во светот кој би бил повеќе виновен за отсуството на овие блиски односи од самиот Владимир Путин.
Тој самиот преку својата надворешна политика, неговите постапки, неговата одлука да ја нападне Украина, ги оневозможи блиските односи меѓу Русија и Украина. Тоа е нешто за што не може да зборува, па г-дин Путин мора да прибегне кон долги историски фантазии кои му дозволуваат да каже: „Не сум јас, тоа е Западот. Мојата инвазија на Украина не е поврзана со сегашноста, таа е поврзана со антички историски заплети“.
Ова нè доведува до одговорот на прашањето: зошто оваа статија, зошто се појави сега – 7 години по нападот на Украина?
Одговорот не е за минатото, туку за сегашноста, не за Украина, туку за Русија, особено доцниот период на режимот на Путин.
Г-дин Путин е стар лидер на деспотскиот режим. Деспотски режим кој потфрли во сопствените аспирации. Тој не успеа да ја направи Русија независен играч во меѓународната политика, наместо тоа Русија стана зависна од Кина. И не можеше да ги зближи Русија и Украина. Напротив, со нападот на Украина, Русија стана нејзин непријател на долго време. Така, во овој момент од неговата кариера, Путин може само да ги скрие овие неуспеси зад лаги.
