Во последните неколку месеци и години, балканскиот регион е потресен од бројни трагедии кои длабоко ги потресоа општествата во повеќе земји. Иако секоја од овие несреќи има свој специфичен контекст, едно нешто ги поврзува сите – корупција, неодговорност и системски неуспеси.
Трагедијата во Кочани, каде 59 млади загинаа во пожар во дискотека, стана трагичен симбол на распространета корупција во општествата кои не обрнуваат доволно внимание на условите за живот и безбедност на своите граѓани. За жал, овој случај е само еден во низата, се наведува во анализа на Нова рс., во која се опишани низа трагедии низ последните години во регионот, како последица од системската корупција и неодговорност на властите.
Пожарот во Кочани: Симбол на корупција и неодговорност
Кочани, мал град на северот на Северна Македонија, стана епицентар на тага, гнев и протест. Во пожарот што избувна во ноќниот клуб животот го загубија 59 лица, а повеќе од 155 се повредени. Додека официјалните лица првично се обидуваа да ја смират ситуацијата, вистината за причините за несреќата станува сè појасна. Дискотеката немала дозвола за работа, немало противпожарна заштита, а блокиран бил и единствениот излез од зградата. Сите овие неправилности укажуваат на сериозен проблем – не само на неодговорноста на сопственикот, туку и на системска корупција и пропусти во инспекциите кои мораа да спречат ваква трагедија.
Граѓаните на Кочан погодени од загубите и гневни на неодговорноста на надлежните излегоа на улица. На протестите тие носеа транспаренти со натпис „Корупцијата убива“, а го каменуваа имотот на сопственикот на дискотеката. Протестите брзо станаа помасовни, бидејќи луѓето укажаа на фактот дека вакви настани се можни само во општества каде што корупцијата владее со сите аспекти на животот – од лиценцирање на објекти до надзор на работните услови. Официјалните лица наскоро почнаа да ја истражуваат одговорноста, но прашањето што се поставува е: како е можно дискотеката без дозволи и заштита воопшто да може да работи?
Трагедијата во Нови Сад
Во Србија ситуацијата не е многу подобра. Преку несреќата во Нови Сад, каде што падот на настрешницата на железничката станица однесе животи на 15 лица, стана јасно дека корупцијата длабоко вкоренета во инфраструктурата има фатални последици. Според информациите, настрешницата била лошо одржувана, а вината треба да ја делат многумина, но до ден денес одговорноста се префрла од едно на друго лице и од една на друга компанија.
Истрагата покажа дека се издвоени милиони евра за безбедносни системи, но проектот остана недовршен поради корупција и бирократија. Граѓаните, длабоко погодени од трагедијата, сметаа дека властите се обиделе да ја прикријат одговорноста, што дополнително ја налути јавноста.
Во Грција загинаа 57 луѓе во судир меѓу возови
Слична неодговорност беше забележана и во Грција, каде несреќата во која се судрија два воза доведе до трагедија во која загинаа 57 лица, меѓу кои студенти и патници. Истрагата покажала бројни технички пропусти, како и грешки во организацијата на сообраќајот. Властите се обидоа да ги обезбедат одговорните, но како што одминуваше времето, почнаа да се појавуваат информации за скршени регулативи и несоодветна инфраструктура, додека политичката одговорност беше нејасна. Граѓаните на Грција, длабоко погодени од оваа трагедија излегоа на протести, а многумина укажаа на фактот дека корупцијата во јавните набавки, слабата безбедност на железничкиот систем, како и отсуството на соодветни технички прегледи не овозможиле ефикасно функционирање на железницата.
Дом за стари лица во Бараево, Србија
Слична ситуација се случи и во Србија, во Домот за стари лица „Ивановиќ“ во Бараево, каде пожарот ги однесе животите на осум корисници, а повредени се уште седум. Оваа трагедија, како и претходните, припаѓа на низа несреќи кои не можеа да се случат без помош на корупција и системски пропусти. И покрај тоа што домот имал долг кон државата од 15 милиони динари и бил во постапка на присилна ликвидација, тој работел незаконски. Инспекциите очигледно биле недоволно ефективни, бидејќи во домот немало основни безбедносни мерки, а упатствата за евакуација биле игнорирани. Директорот на домот и неговите родители кои се обвинети за ова дело се соочуваат со тешки последици.
Слична ситуација како онаа во Кочани и Нови Сад покажува дека општеството не е опфатено само со корупција, туку и од неспособноста на инспекциите и државните органи да дејствуваат превентивно и да ја истражат одговорноста пред да се случи трагедија. За овој случај, само ден по пожарот реагираше инспекцијата на Министерството за труд и социјала, која покажа дека потфрлиле надлежните органи.
Свлечиштето во Босна и Херцеговина
Во Босна и Херцеговина, особено во западниот дел на земјата, жителите се соочија со опасности предизвикани од лизгање на земјиштето што сериозно ги загрози нивните животи и домови. Неодамнешните врнежи предизвикаа лизгање на земјиштето кое уништи десетици куќи и сериозно ја загрози инфраструктурата во неколку општини. Иако свлечиштата се вообичаени во овој регион, многу од овие области немаа соодветни превентивни мерки, ниту пак властите поставија долгорочни планови за заштита. Експертите предупредуваат дека и покрај зголемениот број на овие несреќи, има големи пропусти во системот за заштита на животната средина и изградбата на инфраструктура што треба да ги минимизира ваквите опасности.
Корупцијата – клучен фактор во несреќите
Трагедиите што се случија на Балканот и пошироко, без разлика дали се тоа пожари, одрони или несреќи во железничкиот сообраќај, сите имаат заеднички именител: корупција и системски пропусти во институциите. Државните органи и инспекциите, кои треба да ја гарантираат безбедноста на граѓаните, честопати не ја препознаваат сериозноста на ситуацијата додека не е предоцна. Многу од овие несреќи, како оние во Кочани, Нови Сад, Бараево, Босна и Херцеговина и Грција, укажуваат на сериозен проблем во функционирањето на државните системи, во кои е лесно да се заобиколат законите и стандардите.
Додека јавноста се бори за правда и одговорност, останува прашањето: уште колку животи треба да се изгубат за балканските земји да препознаат сериозни грешки во системот и да спроведат суштински реформи? Трагедиите уште еднаш станаа трагичен потсетник дека корупцијата не е само политички проблем, туку прашање на живот и смрт.
Д. Т.
