Народниот правобранител Насер Зибери оценува дека нацрт-законот за државјанство, којшто е во собраниска процедура, е во функција на надминување на проблемот со немањето државјанство, со којшто се соочуваат одреден број граѓани од осамостојувањето на Северна Македонија и, како таков, го поддржуваат. Во интервју за Порталб.мк, Зибери вели дека со новиот предлог закон се предвидени низа олеснувања, потребни да се надминат проблемите со државјанството за сите граѓани кои немаат обезбедено документ.
„Народниот правобранител со години во годишните извештаи му препорачува на Собранието да пристапи кон законот за државјанство, како резултат на проблемите што ги произведува постојниот закон и последиците кои граѓаните ги чувствуваат, и во оваа функција, иницијативата за промена на постојниот закон е комплементарна со ставот на народниот правобранител, што значи дека е во функција на надминување на проблемот и, како таков, го поддржуваме, во однос на неговата конкретна содржина, законот е чекор напред кон решавање на проблемот. Според предложениот закон, предвидени се низа олеснувања кои треба да надминат две ситуации: проблем на државјанство за граѓаните кои во времето на прогласувањето на независноста на Македонија се најдоа на територијата на Република Македонија и потекнуваа од поранешните југословенски републики и втората, претендира за надминување на ситуацијата, односно, омекнување на критериумите за стекнување државјанство врз основа на натурализација“, изјави Зибери.
Тој понатаму вели дека проблемот со државјанството е повеќедимензионален, нагласувајќи дека за него е бесмислено што и денес има семејства кои трајно живеат на територијата на Република Северна Македонија во семејства во исти услови, при што дел од членовите на семејството имаат државјанство, а дел немаат.
„Проблемот е повеќедимензионален. Несомнено, проблемот е и политички, но исто така е и административен. Политички е, бидејќи е бесмислено што граѓаните кои се најдоа на територијата на Република Македонија во тоа време не добиле автоматски државјанство, се разбира во рамките на правилата предвидени со закон. Така, беше направена дискриминација, во смисла дека државјанството им било потврдено само на граѓани кои имаат македонско потекло, но не и на граѓани кои се од поранешните југословенски републики, кои се најдоа во тогашната Република Македонија. Напротив, оваа група граѓани кои имаа потекло од поранешните југословенски републики, се разбира, и од тогашните покраини, а беа подложени на поднесување барање за добивање на државјанство, останале без државјанство“, рече тој.
Зибери појасни дека проблематична била и административната димензија, каде МВР имало ексклузивно право да процени дали некому му припаѓа државјанство.
„Административната димензија е исто така проблематична, затоа што при остварувањето на правото за добивање државјанство, органите на управата, а пред сè МВР, како тело кое одлучува во врска со барањето за државјанство, се покажа ригидно во два основни критериума: за прашањето за проценка на државната безбедност и прашањето за познавање на официјалниот јазик. Две барања кои предлогот за промена на законот ги надминува. Значи, Министерството за внатрешни работи, надлежниот сектор имаше ексклузивно право да процени дали некој барател на државјанство е опасен за безбедноста на земјата. Ова дискреционо право честопати му давало на органот овластување да одбие барање без образложение. И на оваа адреса има голем број жалби упатени до народниот правобранител, бидејќи граѓаните не добиле образложение за одбивање на барањето за добивање статус на државјанство и, исто така, врз основа на другиот критериум за барателот да стекне државјанство, според постојниот закон, се вели дека има лицето треба да има доволно познавање на службениот јазик. Врз основа на оваа одредба, често постарите луѓе, особено жените, наидувале на бариери и биле одбиени како резултат на непознавање на официјалниот јазик“, рече тој.
На прашањето дали треба некој да одговара за проблемот со државјанството на одредена група граѓани, кои како резултат на тоа не уживале еднакви права со другите граѓани, тој рече дека Народниот правобранител нема такви овластувања. Но во собраниските тела и соодветните комисии, прашањето за државјанството може да се постави за утврдените ситуации. Во минатото овој инструмент не бил користен, како што објасни тој, ниту една институција не одговарала затоа што овде не станува збор за нечија индивидуална одговорност, туку за институционална одговорност на органите.
