Северна Ирска ќе ја одбележи Овој месец 25-годишнината од мировниот договор кој во голема мера стави крај на тридеценискиот верски конфликт. Политичките тензии и безбедносните предизвици, сепак, повторно се зголемуваат.
На 10 април 1998 година, Велики петок, проирските националистички и про-британски унионистички лидери склучија мировен договор по маратонските преговори во кои беа вклучени владини претставници од Лондон, Даблин и Вашингтон. Но, на 25-годишнината од мирот во Северна Ирска се гледа повеќе како повод за прагматично разгледување на ситуацијата отколку за прослава.
„Големите надежи од 1998 година дефинитивно не се остварени“, рече професорот по политички науки Данкан Мороу од Универзитетот Алстер во Белфаст.
„Од друга страна, многу малку луѓе мислат дека животот бил подобар пред договорот.
Институциите каде што националистите и унионистите треба да ја делат моќта создадена со мировниот договор се парализирани повеќе од една година поради големите трговски спорови по Брегзит, кои не покажуваат знаци на олеснување.
Но, откако дисидентите републиканци се обидоа да убијат полицаец, нивото на закана од тероризам во Северна Ирска беше подигнато на „сериозно“ оваа недела.
Во следните недели, Белфаст ќе биде домаќин на серија настани со сегашни и поранешни шефови на држави и влади за да се одбележи формалниот крај на конфликтот кој однесе 3.500 животи.
Во март, американскиот претседател Џо Бајден ја прифати поканата на британскиот премиер Риши Сунак да учествува на 25-годишнината од мировниот договор. По тој повод Бајден треба да ги посети и Северна Ирска и Република Ирска.
Од 17 април Универзитетот Квин во Белфаст ќе биде домаќин на тридневна конференција организирана од поранешната државна секретарка на САД Хилари Клинтон, чиј сопруг Бил Клинтон, претседател на САД од 1993 до 2001 година, одигра клучна улога во склучувањето на мировниот договор.
Фокусот на настанот ќе биде ставен на трансформацијата на Северна Ирска во изминатиот четврт век.
Во годините по потпишувањето на договорот, паравоените групи во Северна Ирска беа разоружани, милитаризираната граница беше отстранета и британските војници беа повлечени.
Поранешниот ирски премиер Берти Ахерн, кој одигра клучна улога во мировните разговори, го спореди неодамнешниот период на мир со она што беше претходно во интервју за АФП пред 25-годишнината.
„Ова секогаш беше процес и последните 25 години беа многу поудобни и многу поохрабрувачки од претходните 25 или можеби претходните 75“, рече Ахерн.
Сепак, мирот во Северна Ирска може да биде понесигурен оваа година отколку кога било од Мировниот договор од Велики петок од 1998 година.
Пробританската Демократска унионистичка партија (ДУП) ја бојкотира владата на Северна Ирска повеќе од 13 месеци, бидејќи се противи на трговските правила по Брегзит, кои ги врзаа рацете на собранието и владата на Северна Ирска. Спорадично насилство избувна во унионистичките заедници во годините по Брегзит поради т.н. Протоколот за Северна Ирска.
Тие стравуваат дека правилата ќе ја одделат Северна Ирска од Обединетото Кралство и ќе доведат до обединување на Ирска, што е целта на проирските националисти.
Поранешниот британски премиер Тони Блер, кој исто така помогна во постигнувањето на мировниот договор, во март рече дека Брегзит е „речиси невозможна мисија“ кога станува збор за Северна Ирска и повика на повторно воспоставување северноирска влада.
Ревидираните елементи на Северноирскиот протокол, т.н Рамката Виндзор има за цел да ги отстрани грижите на унионистите, но ДУП досега одбива да го стори тоа.
Анкетата на Белфаст Телеграф во јануари покажа дека мнозинството синдикалци би гласале против мировниот договор доколку се повтори референдумот од 1998 година со кој се ратификуваше договорот.
Минатомесечниот обид за атентат врз полицаецот Џон Колдвел, кој беше застрелан повеќепати додека го напушташе спортскиот комплекс со својот син, ги обедини политичките лидери во Северна Ирска во осуда.
Но, нападот во Омаг, за кој одговорноста ја презедоа републиканските дисиденти, не потсети на видот на насилство што некогаш беше вообичаено во Северна Ирска.
France 24/AFP/ тесктот е преземен од миа.мк
