Случувањата во Украина и на Блискиот Исток ќе бидат главни теми на денешниот петти Самит на Европската политичка заедница во Будимпешта, на кој ќе учествува и премиерот Христијан Мицкоски.
На собирот, чиј домаќин е унгарскиот премиер Виктор Орбан, е најавено учество на 47 шефови на држави или влади од Европа, како и на делегација на ЕУ, што ќе ја сочинуваат претседателот на Европскиот совет, Шарл Мишел, претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен и високиот претставник за надворешна политика и безбедност Жозеп Борел.
Во пресрет на Самитот се појавија информации дека Орбан на маргините на собирот ќе организира средба на Мицкоски со бугарскиот претседател Румен Радев, но македонскиот премиер вчера изјави дека таква средба не е договорена, но дека е подготвен за разговори.
– Подготвен сум да разговарам со секого, секаде, врз основа на вистински договор што ќе не однесе до целта, е не да го направиме само првиот чекор, рече Мицкоски.
Подготвеност за разговори Мицкоски искажа уште кон средината на минатиот месец, кога некои медиуми ја најавија можноста за средба Мицкоски-Радев во Будимпешта.
– Не мора да биде тоа Будимпешта, може да биде каде било, да седнеме, да разговараме и да најдеме решение кое ќе биде решение на долг рок и кое ќе гарантира Копенхашки критериуми, ќе гарантира права и ќе гарантира успех во процесот на преговори, рече тогаш Мицкоски.
Инаку, на денешниот Самит во Будимпешта предвидено е да стане збор за главните безбедносни предизвици што ја засегаат Европа, предизвикани од тековните конфликти, пред се руската агресија врз Украина и актуелната ескалација на насилството на Блискиот Исток.
Покрај ова ќе се одржат и посебни сесии посветени на миграцијата, приливот на илегални мигранти и нивната инструментализација, на економската безбедност, како и на прашања за поврзаноста на енергијата, транспортот, информатичката технологија и глобалната трговија.
Покрај пленарните сесии на маргините на форумот се предвидени и билатерални средби на учесниците.
На Самитот, покрај земјава, се поканети и останатите пет држави од Западниот Балкан, 27-те членки на ЕУ, како и Андора, Азербејџан, Велика Британија, Ерменија, Грузија, Исланд, Лихтенштајн, Молдавија, Монако Норвешка, Сан Марино, Турција, Украина и Швајцарија.
Во поканата за учество на Самитот се нагласува дека тој се одржува во време на реалност обележана со повеќе кризи.
– Руската агресивна војна против Украина влегува во третата година и продолжува да беснее. Насилството со човечки жртви се повеќе се разгорува низ Блискиот Исток и се заканува дополнително да ескалира. Конфликтите и нестабилноста се во пораст и во Африка. Нерегуларната миграција и нејзината инструментализација претставуваат дополнителен предизвик за Европа. Глобалната економија повторно се движи кон фрагментација што влијае на нашите економски модели, се наведува во поканата.
Сето ова, се додава, ги ставаат на ризик мирот, стабилноста и просперитетот во европскиот регион. – Убедени сме дека одлуките што ќе ги донесеме за справување со овие кризи ќе ја одредат нашата иднина во наредните децении, се вели во поканата.
Одлуката за создавање на Европската политичка заедница беше донесена на Самитот на ЕУ во јуни 2022 година, со цел да се здружат земјите на европскиот континент, да се поттикне политичкиот дијалог и соработката меѓу низ за прашања од заеднички интерес и да се зајакне безбедноста, стабилноста и просперитетот во Европа, во услови на драматичните последици од руската агресија врз Украина.
Овој формат е замислен како платформа за политичка координација и не претставува замена за ниту една постоечка организација, структура или процес и во оваа фаза нема намера да прерасне во нова организација, структура или процес.
Првиот Самит на Европската политичка заедница се одржа во Прага во октомври 2022 година и на него главно се разговараше за мировните и безбедносните прашања поврзани со војната во Украина и енергетската криза што таа ја предизвика. На Втората средба на врвот во Кишинев во јуни 2023 година се разговараше за заедничките напори за мир и безбедност, енергетска отпорност и за поврзувањето и мобилност во Европа. Третиот самит се одржа во Гранада во октомври 2023 година, на кој лидерите разговараа како Европа да се направи поотпорна, просперитетна и геостратешки позначајна. Четвртата средба на европските шефови на држави или влади се одржа во јули годинава во замокот Бленхајм крај Оксфорд и на неа се дискутираше за одбраната, заштитата на демократијата, миграцијата, енергијата и поврзаноста.
Самитот ќе започне со работна вечера на шефовите на држави или влади на членките на ЕУ, кои при тоа ќе разговараат и за трансатлантските односи, најновите случувања во Грузија, како и за неодамна усвоената израелска легислатива во врска со Агенцијата на ОН за помош на палестинските бегалци на Блискиот Исток (УНРВА).
На вечерата во делот на расправата за трансатлантските односи, лидерите на ЕУ ќе одржат стратешка дебата за односите на Унијата со САД, со фокус на билатералните односи, на безбедноста и геополитика, вклучително и во врска со Украина, како и на глобалните предизвици и меѓународната соработка, меѓу другото и за климатските промени.
Во поканата на претседателот на Европскиот совет, Шарл Мишел до лидерите на ЕУ за учество на Самитот се наведува дека односите со САД се од суштинска важност за Унијата и затоа таа е подготвена за нивно продлабочување.
– Мораме да продолжиме да ги исполнуваме нашите приоритети во согласност со Стратешката агенда, работејќи активно кон одржување на силна и суверена Европа, наведува Мишел.
Во однос на надворешната политика ќе стане збор и за ситуацијата во Грузија и нејзините европски перспективи, во светло на парламентарните избори одржани на 26 октомври, како и за израелскиот закон за УНРВА, чие спроведување би и оневозможило на УНРВА да го извршува својот мандат и за неговите последици врз односите ЕУ-Израел.
На самитите во јуни и октомври годинава, лидерите на ЕУ изјавија дека тековниот развој на настани во Грузија, вклучително и усвојувањето на законот за транспарентност на странското влијание во мај, е во спротивност со основните вредности и принципи на Унијата и го загрозува пристапувањето на земјата кон блокот.
На утрешното продолжение на неформалниот Самитот, лидерите на ЕУ ќе разговараат за нов договор на конкурентноста, кој во услови на нова геополитичка реалност треба да и помогне на Унијата да ја зајакне својата долгорочна конкурентност и економски просперитет со цел таа да се прилагоди на предизвиците во иднина и да стане поавтономна, согласно одредбите од Стратешката агенда за периодот 2024-2029 година.
Во тој контекст основа за дебатата ќе бидат извештаите на двајцата поранешни италијански премиери Енрико Лета и Марио Драги, „Многу повеќе од пазар“, односно „Иднината на европската конкурентност“.
Оваа расправа се очекува да биде можност за размена на мислења за поттикнување на иновациите и продуктивноста, за мерките за зајакнување на единствениот пазар на краток и среден рок, за заштедите и инвестициите, индустриската обнова и декарбонизацијата, подготвеноста за одбрана, напорите за обезбедување поциркуларна економија, за истражувањето и за остварувањето енергетски суверенитет и климатска неутралност.
Како што наведува Мишел во поканата во услови кога во текот на изминатите 20 години, уделот на ЕУ во светскиот БДП е преполовен, потребно е да се дејствува.
– Ситуацијата е многу загрижувачка. Ние сме во единаесеттиот час. Извештаите на Драги и Лета се повик за будење што мора да бидеме подготвени да го прифатиме. Во прашање е конкурентниот опстанок на Унијата, наведува Мишел.
Според него, на дебатата на која ќе присуствуваат и Драги и претседателката на Европската централна банка. Кристин Лагард, ќе стане збор за конкретни стратегии за промена на сегашната траекторија на ЕУ, со цел да им се овозможи на европските компании да напредуваат и кои ќе промовираат иновации, ќе го зајакнат единствен пазар и ќе поддржуваат одржлив раст.
– Би сакал да имаме вистинска политичка размена на мислења за тоа како да ги финансираме нашите амбиции и кои инструменти ги имаме на располагање. Уверен сум дека со искористување на нашата колективна сила можеме да постигнеме значителен напредок што ќе ги постави темелите за месеците што следат. Убеден сум дека нашата сила лежи во нашето единство. Уверен сум дека заедно можеме да постигнеме големи работи. Ова бара доверба и почит меѓу 27-те (членки), заклучува Мишел во поканата, во која воедно им изразува благодарност до лидерите на ЕУ за довербата кон него во изминативе пет години, колку што раководи со Советот на ЕУ, во пресрет на истекот на неговиот мандат на 1 декември.
Неформалните собири на ЕУ се заседанија на кои не се носат никакви одлуки, туку само се дебатира и се разменуваат мислења и ставови за одредени прашања.
Фото: МИА Архива/Кабинет на Орбан
