ВОЈО МАНЕВСКИ
Зошто малите луѓе сакаат да употребуваат големи зборови ? Малите народи многу се гордеат со својата независност, самостојност, идентитет. Сите овие термини им стојат како преголема капа на мала глава . Од неа не може да им се види лицето. А суровата стварност вели дека во денешниот свет навистина суверени држави има едвај десетина. Сведоци сме на таквата состојба секојдневно. Државите се независни онолку колку ќе им дозволат големите и моќни држави и сојузи. Се зависи од нивното постојано стратегиско натпреварување во остварување на нивните интереси. А се сѐ сведува во користењето на природните ресурси и човечката сила и умствена моќ. Високиот стандард на моќните држави е резултат на нивната положба во меѓународната поделба на богатствата.
Ние сме мал народ и таму сме каде другите ни го одредуваат местото. Нашиот проблем е што ниту тоа место што ни го одредуваат не успеваме да го исполниме со сопствените интереси. Затоа е насловот таков. Немаме проблем со стратегијата па ниту со тактиката туку со оперативата на стратешките и тактичките правци за кои велиме дека сѐ и наша определба.
Малку заморувачки вовед направив колку да си дадам важност во општата дебата поврзана со најавениот стратегиски договор со УК. Ова ќе биде трет договор со ваков епитет кој го потпишуваме. Покрај славниот договор со УСА имаме ваков документ и со Канада . Тој со Канада е толку стратешки што ретко кој и го има анализирано кај нас. Се разбира нас не интересираат големите држави и стратегиските договори со нив. Со САД имавме пред две години специјален документ со кој се продлабочи стратешката соработка и беа најавувани милијарди долари ама досега освен црни листи и царини не видовме многу. А да го заборавив Бехтел и Енка.
Дали треба да имаме вакви договори со големите сили? Ако така решила некоја од нив соработката да биде на таков „договорен“ начин тешко дека имаме сили тоа да го одбиеме без последици по нас.
Што би можеле ние да направиме за да си ги заштитиме нашите интереси кога не се во потполност исти со државата носител на стратегија? Во текот на операционализацијата на договорот да се трудиме да имаме поголема корист како заедница.
Инаку ова е само прв дел од целата постапка во обликувањето на овој договор. После потпишувањето во Лондон ќе треба да биде ратификуван во нашето Собрание но и во Парламентот на УК . Овде не би требало да има проблеми освен познатата лукавост на Британците кога се работи за каматите и роковите на преземање на кредитите и роковите на почеток на исплаќање на ратите . Во ситните детали се крие големиот ѓавол вели англиската изрека а таму тие се мајстори.
Со вака помпезно најавено потпишување на овој договор, од страна на нашата влада, тешко дека има маневарски простор за некакви дополнителни интервенции туку се ќе биде како што ни е понудено во текстот од пред неколку месеци.
Што можеме да направиме за да ги вметнеме нашите интереси? Да ја преземеме одговорноста за операционализација на договорот во што е можно поголем дел. Тоа значи во голем процент под-изведувачите да бидат наши компании на кои треба уште сега да им се помогне да бидат во конкурентна кондиција. Тоа треба да го направиме па дури и ако треба да пренасочиме некои средства од унгарскиот кредит. Дури и ако некои проекти од локално значење се остават за реализација за некоја идна година. На тендерот што ние ќе го распишеме, ќе се јават неколку УК компании. Таа што ќе го добие тендерот ќе избира подизведувачи. Списокот на компании што ќе биде потребен е подолг и се плашам дека ако вака останат расцепкани ресурсите кај нас, нема да можеме да одговориме на барањата. Коморите уште сега треба да изготват план за поголема конкурентност на домашните компании и да ѝ го презентираат на владата заедно со потребните чекори што се очекуваат од неа.
Во потребите за проектите кои ќе бидат финансирани од тие шест милијарди евра овој пат ќе треба да понудиме и наша памет а не само груба сила. Пругата не е локално патче со асфалт пет сантимeтри што после поголем дожд се расцепува . Тоа е проект кој тешко се поправа и мора да функционира со децении, ако не и векови. Болницата не ѐ сама зграда во која се внесуваат пациентите, туку здравствен организам кој мора да функционира хармонично, од приемно одделение, лаборатории, ординации, болнички кревети, па до рехабилитациски дел. Ако веќе отвораме толку медицински факултети може ли да се подготви современ протокол кој ќе биде функционален. За нас тоа е стратешки документ кој треба да биде и тактички само ако го операционализираме.
Вакви заеми со толку нули во износот бараат голема одговорност од институциите. Британска е максимата дека нема вечера без да се плати. Ако не одговорат на предизвикот нашите институции, цената ќе биде поголема и богами солено ќе биде јадењето. Затоа транспарентноста во секој сегмент во реализацијата на договорот и изведувањето на проектите мора да биде максимална. Често се повикуваме на некакво замислено единство на политичките чинители. Еве сега имаме шанса тоа да го реализираме на стратешко ниво, што би рекол Клаузевиц. Тоа не треба да се разбере како можност политичките чинители да си се договорат колку и чиј ќе биде делот од проектите, туку единство во одговорноста . Владата не смее да се однесува како сопственик на целиот проект а опозицијата не смее да биде само дежурен критичар без конкретни предлози.
На крај ова е предизвик за целото општество. Сега ќе видиме колку вредат дипломите на дипломците и докторатите на докторите по ука и наука. Во договорот ќе видиме за колку време ќе треба да се искористи рамката од шест милијарди кои УК ни ги одреди. Колкав и да е рокот за нас тоа се големи пари и одговорноста мора да биде на највисоко ниво зошто ако сега на стратешко ниво не покажеме способност како држава да се вклучиме, како дел од нивната стратегија, следното ниво за нас ќе биде тактичкото ниво . На тоа ниво сме потрошен ресурс за стратегиските цели. После тоа ќе бидеме само дел од оперативните ресурси кои се трошат на краток рок. Е дури тогаш ќе се остварат сегашните најави за Македонија како систем на бегалски кампови во кои и ние како домашни ќе бидеме бегалци. Примери за тоа имате на многу места во светот. Затоа да си „врзиме цревјата“ и на работа .
Текстот е личен став на авторот
