Секоја давачка, макар и најмала, мора да биде платена. Ако обврските не се подмируваат на време, институциите и јавните претпријатија имаат ефикасни начини за „убедување“ да ги исплатите сите свои обврски, често и со камата или придружени со казни. Бизнисите се жалат на честите „посети“ од инспекциите и не гледаат голема разлика во однесувањето на инспекциските служби во споредба со времето на режимот. Друго е прашањето дали институциите на државата или на локалните власти плаќаат на време за услугите што ги бараат… Ова е еден краток преглед на архивата од поплаки на ЦИВИЛ, организација за човекови права и слободи што неуморно и секојдневно е во контакт со граѓанките и граѓаните.
Во ЦИВИЛ често пристигнуваат поплаки од граѓанки и граѓани или од правни лица за „брзата и ефикасната“ наплата на обврските што даночните обврзници ја имаат. Воедно, луѓето неретко се обраќаат до ЦИВИЛ и пријавуваат случаи за бавни исплати, често помали од тоа што стои во законските одредби или други документи за регулирање на обврските на институциите кон давателите на услуги.
Во изминатите години, ЦИВИЛ неколку пати објави дека луѓето што ги ангажира државата, поточно Државната изборна комисија како членови на избирачките одбори, чиј надоместок иснесува околу 50 евра нето. Во изминатите шест години, поедини членови на избирачки одбори од целата земја се жалат дека исплатата доцни со месеци, а во некои случаи и повеќе од една година.
По претседателските избори на 5 мај, исплатата за НН, која прв пат е член на изборачки одбор, инаку вработена во државната администрација, сѐ уште чека на надоместокот од околу 100 евра (за двата изборни круга) што ѝ ги должи државата. Не ѝ е никаква утеха што во други случаи во минатото, луѓето чекале на исплата многу долго.
„Кога јас должам, на врата ми доаѓаат извршители“ – вели НН револтирано – „ама кога треба да се плати нешто, се однесуваат како да даваат милостина.“
Ова не е единствен вид поплака што доаѓа од граѓаните на адреса на ЦИВИЛ. Најновата пријава за неажурност на институциите во исплатата давателите на услуги се однесува на хонорарен, самостоен давател на интелектуални услуги што повремено едно министерство ги користи од нашиот извор.
Пријавувачот сакаше да остане анонимен, така што во овој момент, нема да откриеме за кое министерство се работи, а ни за видот на услугата. Доволно е да се каже само дека, според препорачаните цени во тарифникот за услуги, наградата за вложениот труд би требало до биде најмалку 4 пати повисока, отколку што министерството исплатило, се разбира, со задоцнување. Па така, за услуга што би требало да биде платена над 4.000 денари, давателот на услугата добил само 1.000 денари.
Се работи за услуги што ги нудат самостојни, хонорарни даватели на услуги, обично во ситуации кога на институциите им треба итна и квалитетна услуга, затоа што немаат време или соодветен кадар. Ни оддалеку не се големи пари, но многу им значат на луѓето што пружаат интелектуални услуги, пред сѐ преводи, а одвај врзуваат крај со крај.
Дополнително, во архивата на ЦИВИЛ, може да се најдат голем број поплаки на сопственици на помали или средни бизниси кои јавуваат дека редовно плаќаат апсурдно високи казни за ситни недостатоци и грешки во работењето. Минатогодишната одлука на Владата, инспекциите прво да опоменуваат, па да казнуваат, едноставно, не важи. Инспекциските служби ја правдаат својата ригидност со изговорот дека таа одлука не е помината во Собранието на РСМ.
Џабир Дерала