Во историскиот исчекор, лидерите од Ерменија и Азербејџан си ветија меѓусебно признавање на територијалниот интегритет и суверенитет на самитот на Европската политичка заедница одржан во Прага на 6 октомври. Состанокот кој, наводно, траел неколку часа бил со посредство на претседателот на Европскиот совет, Шарл Мишел и францускиот претседател Емануел Макрон, пренесува Global voices.
For lasting peace in the Caucasus. pic.twitter.com/PTPAofLHHT
— Emmanuel Macron (@EmmanuelMacron) October 7, 2022
Состанокот се одржа само неколку недели по најновите погранични судири меѓу Ерменија и Азербејџан, што резултираше со најсмртоносните борби од вората Карабашка војна меѓу двете земји во 2020 година. Според информациите од двете земји, повеќе од 200 службени лица биле убиени во неодамнешно разгорување. На 15 септември двете земји потпишаа прекин на огнот, со посредство на Русија.
Една недела подоцна, двете земји разменија нови обвинувања со изјавите издадени од министерствата за одбрана на двете земји, покажувајќи со прст кон другата поради обновените судири на 28 септември. Ерменија тврдеше дека тројца нејзини војници загинале како резултат на тоа. Министерството за одбрана на Азербејџан соопшти дека инцидентот е вина на Ерменија.
Потоа, на 2 октомври, на социјалните мрежи се прошири видео снимката „на која се прикажани азербејџански војници како егзекутираат неколку ерменски воени заробеници од непосредна близина“, објави Радио Либерти. Кристине Григорјан, бранителот за човекови права во Ерменија, рече дека видеото е снимено на 13 септември, за време на неодамнешната ескалација, според внатрешните истраги и известувањата на OC Media. Министерството за одбрана на Азербејџан соопшти дека Военото обвинителство ќе ја испита снимката според соопштението објавено од Министерството.
Претходно, се појави уште едно видео, кое „прикажува осакатување на ерменски војник од страна на азербејџанските трупи за време на истите борби“. Според известувањето на Радио Слобода, имало контра-видеа на кои се чини дека ерменските војници ги нагрдуваат телата на азербејџанските војници и цивили. Специјалниот претставник на ЕУ за Јужен Кавказ и кризата во Грузија, Тоиво Клаар, повика на истрага за видеата:
Today I have been sent several videos apparently showing war crimes committed against Azerbaijanis. Also these need to be investigated and if authentic perpetrators need to be held responsible. The conflict has left deep wounds on both sides and to heal accountability is needed.
— Toivo Klaar (@ToivoKlaar) October 2, 2022
Британската амбасада во Азербејџан ја изрази својата загриженост преку објава на Фејсбук:
Портпаролот на американскиот Стејт департмент Нед Прајс повика на целосна и непристрасна истрага за видеата:
The United States is deeply disturbed by recent reports of Azerbaijani soldiers executing unarmed Armenian prisoners. We call for a full and impartial investigation. Those responsible for any atrocities must be held to account.
— Ned Price (@StateDeptSpox) October 3, 2022
Мрачни, но можни изгледи за мир
Во април 2022 година, претседателот Илхам Алиев изјави дека Азербејџан нема да го признае „територијалниот интегритет на Ерменија доколку Ереван не потпише билатерален мировен договор во согласност со предлозите на Баку“. Предлогот на Баку беше заснован на план од пет точки кој вклучуваше ветувања за признавање на територијалниот интегритет на секоја земја, демаркација на границата, отворени транспортни врски меѓу двете територии и договор за воздржување од закани.
Претседателот Илхам Алиев, од своја страна, ја повтори важноста на принципите одговарајќи на прашања на новинарите на 6 октомври во Прага.
„Денеска на средбата со претседателот на Франција видов дека овие пет принципи се прифаќаат. Тоа се принципи засновани на односите меѓу државите заинтересирани за нормализирање на меѓусебните односи“, рече претседателот Алиев, додавајќи дека „работата на текстот на мировниот договор треба да започне врз основа на овие принципи“.
Во Ерменија, за планот од пет точки имаше различни реакции. Додека земјата начелно го прифати планот, таа понуди и шест дополнителни свои точки.
Во меѓувреме, во Прага, средбата меѓу лидерите на Ерменија и Азербејџан, исто така, доведе до договор за „цивилна мисија на ЕУ заедно со нивната заедничка граница“. Според соопштението објавено од Советот на Европа, ерменскиот премиер Никол Пашинијан се согласил да „олесни цивилна мисија на ЕУ покрај границата со Азербејџан“, додека Азербејџан рече дека „се согласи да соработува со оваа мисија колку што е загрижена“. Мисијата ќе започне во октомври и ќе трае приближно два месеци.
Исто така, на 3 октомври, министрите за надворешни работи на Ерменија и Азербејџан се состанаа во Женева за да ја започнат работата на идниот мировен договор. Следниот ден, Азербејџан, ги вратил 17 воени заробеници во Ерменија.
Следните недели ќе покажат колку двете земји се посветени на постигнување мир, и покрај стравувањата од нова војна.
Подготви: Д.Мишев
