МИРЈАНА НАЈЧЕВСКА
Да повторам, институциите вредат толку колку што вредат луѓето кои работат во нив. Институциите не се апстрактни творби кои на волшебен начин треба да работат за граѓаните и да ги задоволуваат нивните потреби. Тие се збир од луѓе кои извршуваат одредени работни задачи. Во моментот кога ќе кажеме дека институциите не работат добро, тоа значи дека луѓето кои ги сочинуваат не работат добро. Од најразлични причини. Едноставно – институциите не постојат надвор од работата на тие луѓе.
Институциите не можат да ја извршат работата заради која се формирани тогаш кога:
- Во нив работат луѓе кои не си ја знаат работата, кои не сакаат да работат, кои се корумпирани и/или лошо организирани.
- Со нив управуваат луѓе кои немаат знаење и/или искуство за дадената функција, кои се корумпирани или едноставно се потполно незаинтересирани за извршување на обврските.
- Законите со кои се регулира нивното функционирање се лоши, застарени, недоработени, …
Првите две причини се реални, а третата е најчесто само изговор за лошата кадровска политика, лошото работење, лошите резултати и незадоволните граѓани.
Има закони. И тие се во голема мера и соодветни и доволни и добри. Во соодветните закони се дадени доволни мерила, критериуми и процедури кои треба да обезбедат во институциите да се вработуваат и со институциите да раководат соодветни кадри.
Меѓутоа, тоа што упорно го прави секој (читај: секој) кој ќе дојде на власт е да ги прекрши законите, и потоа да ја префрли вината на лошите законски решенија и да направи промени кои веќе наредниот ден повторно ќе ги прекрши.
Директорски смени во скопските јавни претпријатија, Законски или не – како почна смената на директори во битолските училишта, Пет директори на битолските јавни претпријатија сменети со еден потег.
Нови градоначалници – стара пракса.
Не е проблемот во тоа дали според закон градоначалниците имаат право да именуваат директори на јавни претпријатија, или директори на училишта. Градоначалниците ја имаат таа надлежност. Го имаат тоа право. Според закон.
Проблемот е во тоа што во законот се точно наведени причините заради кои може да биде разрешен директор на јавно претпријатие или на училиште.
Значи, дадената надлежност градоначалникот да именува директори не е доволен основ за тој да може кога сака и по свој ќеиф да ги разрешува. Мора (читај: МОРА) да е исполнета барем една од причините наведени во законот, и тоа да биде докажано и утврдено во соодветна процедура. Сè друго е политичко самоволие, многу често значи казнување на доброто работење, и во секој случај значи злоупотреба на дадените ингеренции (што може да биде основ за кривичен прогон).
Уште поголем проблем е што после ваквиот вид разрешување секогаш (читај: СЕКОГАШ) следи партиско именување.
Партиски именуваниот директор е должник. Должник на партијата, на градоначалникот, на тој кој што го довел на местото на кое се наоѓа спротивно или со заобиколување на законите. И долгот мора да се исплати. Во некој момент. И најчесто мора да се плати со камата.
Партиски именуваниот директор дошол на тоа место со акт на корупција и не може а да не ја корумпира институцијата со која раководи. Корупцијата станува дел од функционирањето на таа институција и секој соработник и секој подреден станува порано или подоцна, соучесник во актот на корупција. Корупцијата продолжува со вработување на партиски кадри на сите нивоа на институцијата со што таа престанува да биде институција и се претвора во партиска ќелија.
Партиски именуваниот директор најчесто нема врска со материјата на институцијата со која управува, нема знаења, искуство или и двете. За да може да манифестира авторитет и да раководи со институција која не ја разбира тој мора да се опкружи со кадри кои на исто па дури и пониско ниво од него разбираат што треба да се работи, како да се работи и која е функцијата на постоењето на таа институција. За да не го контролираат, да не оспоруваат, и секако, да не му се смеат.
Партиски именуваниот директор не одговара пред граѓаните, не одговара согласно законските определби. Тој не одговара за квалитетот на своето работење. Тој одговара пред партијата за нивото на извршување на партиските задачи и партиските барања. Кои немаат врска со квалитетот на работење и со резултатите кои треба да ги достигне институцијата.
Она што мора да го разберат граѓаните е тоа дека разрушените, нефункционални и корумпирани институции се во полза на моќниците (дури и тогаш кога им се чини дека во моментот добиле некоја бенефиција или ситен ќар, дури и ако ги вработуваат нивните сопствени деца и блиски). И мора да разберат дека утре нивните деца на ист начин и без никакви образложенија ќе бидат разрешени/отпуштени од истите тие или некои други моќници кои ќе бидат во моментот на власт.
Она што сега треба да се направи е граѓаните да бараат ригидно спроведување на законските одредби. И да иницираат постапки за секое прекршување на законите. Упорно. Одново и одново. За најмал проблем.
Не, не може да биде разрешен директор на училиште или на јавно претпријатие затоа што градоначалникот ја има таа надлежност. И не, не смее да се молчи за ниту едно вакво разрешување.
Само на тој начин може институциите од партиски ќелии да станат структури кои работат за граѓаните и само на тој начин можеме од партиска да преминеме во демократска држава.
Сите права се задржани. Текстот е личен став на Авторката.
