ЉУБОМИР КОСТОВСКИ
Дали сте знаеле дека Хрватска има 576 локални изборни единици? Тоа се должи на фактот што е направена најсложена можна мрежа на жупании (околии) и општини која според замислата на покојниот претседател Туѓман може да носи безбедна власт на неговата партија. Така, постојат општини со одвај 500 жители. Колку од нив гласаат (имаат право на глас) е секако прашање на кое не го знаеме одговорот, можеме да претпоставиме, а во нив сѐ се решава на собирот на граѓани во единствената меана во населеното место. Како и да е, според познатиот политиколог и коментатор Жарко Пуховски, ХДЗ победила во 280 локални изборни единици (околу 48 отсто). Тој заклучи дека ова покажува дека Хрватска е една длабоко конзервативна средина.
Ние, од дистанца, можеме да заклучиме дека така одлучиле локалните пабови (посебно на островите), бидејќи на ниво на целата земја излезноста е одвај 25 отсто што е секако очаен одзив на бирачите, особено во средните и поголемите населени места. Гледаме во помалите изборни единици дека наградата од победникот по неговиот избор за оние собрани под кафеанскиот чад не им гине кригла пиво и печен колбас во секој случај.
Да, коментаторите се согласуваат дека ХДЗ може да го врати задоволството на лицето на премиерот Пленковиќ, после практично изгубените парламентарни избори (се држи во Саборот со еден глас повеќе од опозицијата од крајно проблематичната десна партија – Домовинска), потоа со изгубените претседателски кандидати, каде ХДЗ стартуваше практично со кандидат на коалициониот партнер Приморац и изгуби од актуелниот Милановиќ. Дали е ова мелем на неговата рана? Се враќа ли неговото чувство на престиж?
Според некогашната премиерка, Јадранка Косор, гледано од една симболичка страна, за ХДЗ ова не е така удобна ситуација – ги изгуби Книн и Вуковар, симболи на отпорот на Хрватска во постјугословенските војни. Тие секогаш се споменуваат во говорите за време на празниците како „тврдини на хрватството“ ама Книн по втор пат им се излизгува од рацете на големите партии, и тоа убедливо во корист на независен кандидат, а Вуковар е дел од општиот изборен дебакл на десницата – Домовинската партија го губи овој град заедно со коалициониот партнер ХДЗ, па многу коментари се јавуваат во правец на тоа: до кога Пленковиќ ќе ги трпи „домољубните“. Згора, истите радикални елементи, иако поразени со убедливо мнозинство, сакаат да прават нереди во градот, што по нив се „посрбил“(!) при закажаното отворање на нов споменик во блиското Борово село, кога ќе провоцираат нереди и тепачки.
Да не заборавиме дека ХДЗ не го доби Загреб по втор пат, бидејќи нивниот кандидат не успеа да влезе ниту во вториот круг. Победник е повторно Томислав Томашевиќ, центрист во коалиција со загрепските социјалдемократи и тоа убедливо и покрај крајно валканата кампања која ја водеше централната власт кон него – инсистираше да биде уапсен бидејќи примил неколку чувари на локалниот хиподром повеќе од пропишаните! И тоа во последен миг, откако ги виде анкетите, секако. Во вториот круг, сите десни партии одеа против него и коалициониот партнер, ама Томашевиќ освои 57 отсто од гласовите, додека противкандидатката Марија Селак Распудиќ доби 42 отсто од гласовите, по што одржа еден не сосема пристоен говор во кој локалното не се вклопуваше и личеше за нејзина номинација за повисоко место во оние партии што ја подржаа.
Она што е секако битно е дека ХДЗ го врати Сплит, најголемиот далматински град, а досегашниот градоначалник (зад него беше центристичко-лева коалиција) го призна поразот. Говорите на учесниците после затворањето на биралиштата се третираат како коректни што за еден град во кој царуваат злокобните навивачи на „Хајдук“ – торцидата – е посебно значајно. Социјалдемократите во вториот круг не излегоа на гласање – не сакале да гласаат за ХДЗ, а биле лути на својот коалиционен партнер Пуљак заради неговата кампања. Впрочем, Сплит е познат по тоа дека не трпи ист градоначалник два пати по ред.
ХДЗ ги задржа другите далматински градови – Дубровник, Задар, Шибеник… Но не ја доби Пула бидејќи социјалдемократите си го повратија овој значаен град, секогаш близок до левицата. Битно е дека сега таму ќе биде градоначалник поранешниот прв човек на СДП – Пеѓа Грбин.
Политичките аналитичари Вишеслав Раос и Давор Ѓенеро оценија дека ХДЗ победила на локалните избори „значително над очекувањата“, додека резултатот на СДП го оцениле како пораз, односно „неуспех“, а Татковинското движење го сметаат за најголем губитник.
Во интервју за Хина, Вишеслав Раос го оцени губењето на Вуковар како удар за Иван Пенава (лидерот на оваа партија) и „последна фаза на падот“ на Движењето, по разделбата со Марио Радиќ. Тој изјави дека исходот од сето ова може да биде нов раскол во таа партија, но и дека соработката меѓу ХДЗ и ДП може да се прекине на национално ниво, по што ХДЗ би можела да најде некои стари партнери, како што е СДСС, или нови партнери меѓу помалите либерални партии, како што е ИДС, со цел да се одржи поголема разлика во Саборот во однос на опозицијата.
Во Загреб, Томислав Томашевиќ од партијата Можемо и СДП била успешна без оглед на фактот дека гласовите на сите незадоволни и предизвикувачи отидоа кај Марија Селак Распудиќ. Не беше доволно.
– Победата си е победа на крајот. Може да се каже дека е демократски помалку легитимно кога добивате помалку гласови во однос на помала излезност, но тоа е помалку важно од политичка гледна точка. Некој градоначалник нема да трпи критики од јавноста затоа што не победил со излезност од 60%, истакна тој.
Новиот градоначалник на Пула Раос го оцени како необичен момент, бидејќи обично кога некој влегува во национална политика, не се враќа во локалната политика. Тој изјави дека можеби ќе му биде потешко да го контролира мнозинството во Градскиот совет, како и поранешниот градоначалник, и потребно е да се види како ќе соработува со помалите партии надвор од ХДЗ. Зборувајќи генерално за успехот на СДП на изборите, Раос изјави дека СДП ќе ги брои советниците по окрузи и ќе ги претстави резултатите на јавноста како успех, но општиот впечаток е дека тие не успеале и дека не можат да бидат задоволни бидејќи, освен што ги загубија клучните градови, како што се Риека или Сисак, поминаа.
Претседателот на СДП, Синиша Хајдаш Дончиќ, во неделата по вториот круг од локалните избори изјави дека СДП ги постигнала сите три цели и најави подготовки за битката на сите битки за три години, парламентарните избори, до кога ќе му дише на вратот на ХДЗ, а потоа ќе победува.
– СДП влезе на овие локални избори со три цели: да го зголеми бројот на советници во окрузите, градовите и општините, да ја продолжи соработката со „Можеме!“ и да победи во Загреб и да победи во повеќе окрузи. Сите тие три цели се постигнати, имаме поголем број советници, победивме убедливо во Загреб и имаме управувачка улога во четири окрузи, ги сумираше лидерот на СДП резултатите од локалните избори.
Тој понатаму објасни дека „во три окрузи, нашите кандидати Жељко Колар во Крапинско-Загорската жупанија победија во првиот круг, Ивица Лукановиќ во Приморско-горанската жупанија, Томислав Голубиќ во Копривничко-крижевачката жупанија, што е прв пат таму да имаме префект, а се вративме и во Меѓумурската жупанија каде што имаме двајца заменик-префекти и учествуваме во локалната самоуправа“.
– Особено сум среќен што, иако можеби беше потценет четири години, Пеѓа Грбин победи во Пула. Тоа зборува за СДП дека ги почитуваме поранешните претседатели, а исто така е важно што ова е прв пат во историјата да имаме градоначалник на Пула, рече лидерот на СДП.
Понатаму, тој најави дека СДП ќе продолжи да ги слуша луѓето: „Знаеме кои се нашите недостатоци и ќе ги исправиме, а знаеме и кои се нашите силни страни, како што е фактот дека сме единствената партија што имаше пет жени кандидатки за префект“.
Тој заклучи дека СДП се вратила во Славонија по долга низа години со победа во Ораховица.
Хајдаш Дончиќ рече дека за него, големата придобивка од оваа кампања е што се сретнал со голем број многу добри млади кандидати, од кои очекува дека во следните четири години, преку нивната работа во општинските, градските и окружните совети и собранија, ќе покажат дека знаат и дека ова е „само еден мал неуспех, можеби малку погрешно мешање на картите и дека за четири години ќе има поинаква можност и ситуација“.
– Свесен сум дека мал број луѓе излегоа на гласачките места и мора да се запрашаме зошто е тоа така, но врската на СДП со локалната заедница ќе остане силна и ќе продолжиме да ги слушаме луѓето. Нашата следна битка е битката на сите битки, битка за Хрватска на солидарност, еднаквост и рамноправност, нагласи тој.
Ова, додаде тој, е битка без сини пликови за лекари, без чекање во ред за лекарски прегледи, за Хрватска со подобри пензии, достапни работни места.
– Таа битка нè чека за три години, и ние ќе успееме во неа, а дотогаш, дури и со нови политики и закони, ќе дишеме во врат на ХДЗ, рече Хајдаш Дончиќ.
Да се вратиме на политичкиот аналитичар Жарко Пуховски, кој беше гостин во Студиото во живо на телевизијата Н1, кој ги коментираше резултатите од вториот круг од локалните избори и победата на ХДЗ на нив.
„Тие (ХДЗ), успеваат поради три главни причини. Прво, затоа што се единствената национална партија. Тие се единствените што имаат свој човек во кој било дел од Хрватска. Второ, покажаа дека се свесни за ситуацијата. Имаа помлади и попристојни кандидати од левичарско-либералната струја и тоа им донесе победа. И последното е што вешто играа на двојноста на Владата и партијата“, објасни Пуховски.
„Хрватска неколку пати беше сина, но тоа некогаш беа сини модринки од ХДЗ, а сега тоа веќе не е случај, и прашањето е колку либералната левица треба да се оздрави од траумата со ХДЗ за да види дека е можно да соработува со нив во иднина“, додаде Пуховски.
Тој, исто така, вели дека СДП престанала да биде урбана партија.
„Тие продолжуваат да си играат во себе и сега немаат партиска организација во четирите најголеми градови. Пеѓа Грбин (Пула) ја извлече СДП од катастрофа“, вели Пуховски.
Поранешната претседателка на Хрватската партија на одржливоста и членка на владата на Зоран Милановиќ (како дел од т.н. Кукуригу коалицијата) Мирела Холи го коментираше резултатот на СДП на локалните избори: „Заклучокот на граѓаните е дека СДП се покажа лошо на изборите, тие беа казнети за нивната пресметка, прекумерната самодоверба што ја покажаа во Риека, тие направија нешто што не требаше да се случи. Без разлика кој е Марко Филиповиќ, не му ја отсекувате главата на вашиот градоначалник два месеци пред локалните избори. Му забоде нож во грб, а тоа дојде од неговата заменичка. „СДП беше убедена дека можеше да го номинира Мики Маус во Риека и да ги добие изборите, тие не го разгледаа сегашниот политички контекст“, тврди таа.
Холи наведува дека ХДЗ е единствената партија во Хрватска која е добро и професионално управувана: „Тие го познаваат својот електорат, како треба да комуницираат и како анкетите можат да се манипулираат без да бидат фалсификувани“.
„Најголемиот проблем со СДП е што не разбираат дека изборите не можат да се споредуваат. Фактот дека Зоран Милановиќ убедливо победи на претседателските избори е едно, локалните избори се друго, а парламентарните избори се трето“.
Тој додава дека СДП се однесува како штотуку да се појавила на политичката сцена и дека изгледаат како аматери: „Тие имаат многу големи проблеми во поголемите градови, фактот дека Пеѓа Грбин ја освои Пула е мала компензација за изгубената Риека. Време е да сфатат дека возејќи по истите пруги на изборите, можат само да се лизнат во ирелевантност“.
Оваа размисла секако важи за социјалдемократите во регионален контекст.
Специјално за ЦИВИЛ МЕДИА
