ЉУБОМИР КОСТОВСКИ
Во прекрасниот филм „Алфа“ на авторот Алберт Хјуз (2018 г.) имаме приказ за тоа како првото одење во лов на момчето кое живеело во племе од крајот на ледената ера, некаде пред 20 илјади години, завршило неславно. Племето кое го води – што би рекле денес – својот тинејџер, по неговата проба на осамостојување како ловец, го остава во дивината мислејќи дека е мртов, после неуспешен обид за пресметка со бизон.
Филмот успешно ја лоцира приказната во времето кога ловот на диви животни е единствен извор на храна, бидејќи, идните полиња се под дебел мраз кој ќе се повлече после барем 15 илјади години! Ги има и оние додатни елементи на осамостојувањето (како самоизлекување, совладување на осаменоста со помош на припитомено диво животно и слично); a момчето Коди се враќа во племето како очеличен маж, способен за опстанок и во најтешки услови.
Дали таквата форма на транзиција од детството во постедиповскиот период на машките потомци го издржува товарот на совремието? Ова доаѓа од фактот што сме сведоци на нешто што покажа голема приврзаност на нови генерации кон современите оружја и нивното користење кон околината, без било какво оправдување. Факт е дека со децении наназад како знак на иницијацијата за синовите беше сметано одењето на служење на воениот рок, поврзано со потенцијална машкост.
ПУШКА НА РАМОТО
Момчињата кои даваа заклетва како завет дека ќе ја чуваат државата во која живеат (племето во проширен смисол), се ослободуваа и од мајчиното туторство (местење на креветот, грижа за предметите и хигиената), се враќаа дома со ореол на самостојни и зрели битија. Пушката на рамото на солдатот секако имаше своја симболика како централно место! Оние кои не одеа на отслужување на воениот рок се сметаа за лица со сомнително физичко и ментално здравје, имаа „пониска цена“ во девојчинските очи. Така барем беше додека воениот рок претставуваше обврска ама и во сите оние постјугословенски војни кои следеа во 90-тите, со униформите, некаде само маскирни или на паравоени единици.
Тринаесетгодишниот Коста К. кој уби осум ученици и училиштен чувар и рани шест ученици и наставничката по историја во ОУ „Владислав Рибникар“ во Врачар, Белград, со вештините за ракување со оружјето се стекнал со активно тренирање три години на „airsoft“ – воена тактичка игра, симулација на војна во живо. Се практикува во легални организации, со свои правила.
Службеничката за давање на користење на оружје Ана Симоновиќ за „Политика“ вели дека момчето Коста К. и неговиот татко Владимир К. ги видела на полигонот за „ерсофт“ и дека момчето било обучено за ракување со оружје, но не на стрелиште, за што таа не знае, туку активно ја тренирало оваа воена тактичка игра.
„Неговиот татко го носеше на состаноци на полигонот „Ерсофт“, а момчето имаше своја реплика на оружје. Таму веќе научил како да ја менува рамката на пиштолот, како да пука и да се движи“, изјавила Симоновиќ.
ВОЕНИ ИГРИ
Учесниците на полигонот за „ерсофт“ играат војна, пукаат во цели и едни кон други, носат заштитна опрема, заштита на очите… пишува белградска Политика. „Ерсофт“ е сличен на некогашниот „пејнтбол“, но е понапредна и пореална верзија на играта.
„Репликите од пиштоли се идентични со вистинското оружје, ние обично ги користиме за снимање на филмови, бидејќи се занимаваме и со оружје за филм. Официјално, децата до 18 години не можат да учествуваат на airsoft, но момчето цело време беше придружувано од неговиот татко“, додала споменатата. Инаку, таа има сертификати за ракување со речиси сите видови огнено оружје. Објасни дека има поевтини и поскапи верзии на пиштоли „ерсофт“ и дека момчето веројатно имало поскапа верзија на пиштолот, таканаречена целосна метална реплика која е идентична со вистинската.
Кутијата за муниција на пиштолот „airsoft“ е како вистинска и е наполнета со пелети. Полнењето е исто, а се пукаат метални топчиња со пречник од шест милиметри.
„Ерсофт не е арсенал или полигон за терористи, потенцијални психопати и слично. Овој тип на обука се користи и во армијата. Во Белград има неколку продавници кои продаваат „ерсофт“ оружје. Тоа е игра на теренот за обука, првенствено за да се оддалечат луѓето од екраните и видео игрите. Не можам да кажам ништо лошо за „ерсофт“, но не можеме ни да предвидиме како некој ќе ги искористи своите вештини“, заклучува Ана Симоновиќ.
ДЕЦА НА СТРЕЛИШТЕ
Душко Илиќ, генерален секретар на Националната асоцијација за оружје на Србија, за „Политика“ вели дека не постои законска регулатива кога станува збор за испраќање деца на стрелишта, а таквите случаи во пракса се многу ретки.
„Оружјето на стрелиштето е достапно на самото место (истото било во рамки на стадионот на Спортско друштво Партизан – н.з.), под надзор на инструктори, а возраста на тие корисници никаде не е дефинирана. Практика е стрелиштето да избегнува издавање оружје на децата. Во спортското стрелање, пионерите и кадетите можат прво да пукаат со воздушна пушка од десетгодишна возраст, кога можат да ја расклопат и склопат пушката и под строг надзор на тренер.
„Исто така, јуниорите можат да пукаат од 16-годишна возраст во категоријата спортско стрелање од пиштоли со централно палење“, вели Илиќ.
Таквите родители всушност сакаат да му покажат на детето дека пиштолот не е играчка, шега и игра, туку дека е многу опасна и сериозна алатка. Има стрелишта кои апсолутно им забрануваат на малолетниците, дури и во придружба на нивните родители, да користат оружје, изјави Урошевиќ за Танјуг.
Коста К. бил извонредно обучен – го застрелал портирот со 10 куршуми и од растојание од 14 метри! Испукал 56 куршуми, сменил во одење три вонсериски шаржери (повеќе од вообичаен број на стреливо), а престанал да стрела кога го изгубил здивот во еден миг.
Него обуката го претворила во некој друг, во некој кој можеби ги измешал сликите од школото со полигоните за пејнтболот или ерсофтот, каде учесниците на игрите само ќе ги соблечат униформите ишарани со бои (резултат на истрели на „противниците“) и ќе ги дадат на перење. Како во цртаните филмови – сега си „мртов“, потоа веднаш „оживуваш“.
Овој пат, секако невините и ниту симболички наоружани врсници се цел врз која Коста К. имал некаква демијуршка моќ, како поединец кој минал низ посебно воспитување и која му дава привилегирана позиција да одлучува за животот и смртта на „обичните“ соученици.
Иницијацијата во историјата го имала и тој резултат, на иницијацијата освен овоземни (профани) им давала и својство на духовна супремација над оние кои не минале низ тој процес.
Адвокатот со македонско потекло Тома Фила, во гостување на една белградска телевизија (Нова) рече дека испитувањата врз Коста К. покажале дека тој има ум како за некој од 17 години и дека тој веројатно го поставил мобилниот со вклучена камера во собата каде е сефот за да го снима неговиот татко.
НЕСКРОТЛИВ КАБАДАХИЈА
Кога се работи за семејството на Урош Б., кој го изврши масакрот во две села кај Младеновац, при што уби осум лица и рани 14-мина, мислењата се поделени.
Оние кои ги фалат, за „Новости“, велат дека Радиша, таткото на Урош, по потекло е од селото Дубона. Тој е воено лице, полковник и работи во Генералштабот. Неговата мајка е Билјана, работи во ВМА како инструменталистка. Покрај Урош, кој е помлад, тие го имаат и синот Марко. Радиша и неговата сопруга доаѓале во селото само за викенди или кога се на одмор.
За Урош некои соседи велат дека бил добро момче, а има и такви кои го тврдат спротивното, па и за неговото семејство. Сакал пребрзо возење со мотоцикл, имало забелешки од полицијата на таа практика ама го чувал авторитетот на таткото.
Урош се запишал на Воената академија, но бил примен во пешадија, што не му се допаднало. Затоа одлучил, со оглед на тоа што неговите родители се многу богати, поседуваат речиси 100 хектари ниви, овоштарници, зеленчукови градини, дури шест трактори, четири комбајни и други приклучени машини, да се занимава со земјоделство. Наводно, тука се снашол добро, се разбира како претприемач, а не како човек кој го обработува земјиштето.
Соселаните го обвинуваат таткото Радиша дека бил неумерен во купувањето земјиште, секако во плоден крај ама со малку жители, главно отселени или починати. Таткото имал стан во Белград, а тука имал и куќи и викендичка во која живеел само во слободни викенди. Но, она што е посебно шокатно е фактот дека тој во Генералштабот работел во контраразузнавачката служба што е особено значајно откако шефот на државата – Вучќиќ го обвини неговиот син дека е симпатизер на фашизмот!
КОНФУЗИЈА ОКОЛУ РАДИША Б.
Јасно е дека оваа изјава создаде конфузија околу професијата на таткото. Таа беше прикриена неколку дена. Може ли така висок офицер кој се бори и против тероризмот, да има во својот дом приврзаник на фашизмот?! Решението е пронајдено во промена на биографијата – сега Радиша е одеднаш пензиониран припадник на Армијата (инаку, требало да се пензионира идната година, велат медиумите). Затоа во јавноста, во саботата, на 6 јуни, најпрво излезе вест дека Радиша починал од срцев удар, што беше пренесено и од македонски медиуми, а во средата, на 10 мај, осамна веста дека офицерот е уапсен заради незаконито поседување на цел арсенал на оружје и муниција.
Малку е тешко да се вклопи „обвинението“ од високо ниво, она на претседателот на државата, во реалноста, нели? Факт е дека Урош поседувал калашников, автоматска пушка и куршуми, а кога му се потрошиле посегнал по бомба со која се заканувал на таксистот со чија изнудена помош побегнал далеку од обрачот на полицијата. Ама таткото Радиша имал две дозволи од војската за носење (поседување) на оружје!?
Сеедно, во однос на вистинскиот мотив за сторените злодела и кај Коста К. и кај Урош Б. ги имаме истите елементи – обајцата се синови, предмет се на „спартанско“ воспитување, во духот на огништата во кои има сериозно оружје и дека својата машкост или влезот во периодот на зрелост ја докажувале преку визирот на она што им го покажувале татковците.
Урош Б. (21) бил постар од Коста К., ама тој најпрвин со желбата да стане офицер, требал да ги дисциплинира своите соништа и евентуални убиствени рефлекси. Но, потоа со одбивањето да влезе во регуларно школување покажал дека е разгален и дека, што би рекле психијатрите, сѐ уште не ја пребродил едиповската фаза! Но нивните родители секако сакале преку оружјето од овие наследници да направат „спартански производ“: да го носат штитот или да ги донесат на него после некоја битка.
ШТО ПРЕТСТАВУВА ИНИЦИЈАЦИЈАТА
Како што пишува добриот познавач на темата на иницијацијата, хрватскиот интелектуалец Петер Бујас, овој процес претставува низа обреди и усни учења кои водат до радикална и вистинска промена на оној што е подложен на тој процес. Тоа одговара на длабока промена во начинот на постоење; на крајот од иницијациските испитувања, преобратеникот живее сосема поинаков живот од порано: тој станува „поинаков“.
Самиот збор иницијација доаѓа од латинскиот збор initiare, што значи да се воведе во нешто или да се започне нешто. Првично, тоа значи влегување во процес кој означува психолошка транзиција од една, пониска состојба на постоење во повисока состојба.
Балканот е секако плодно тло на усни преданија кои даваат пожелна слика за користењето на оружјето како дел од созревањето на машкото дете, кое од „тоа“ треба да стане „тој“!
Зад ова стојат стотина приказни и митови, ама побитно е дека тука се водени толку многу војни. Како што се вели, тука има толку многу историја што таа се прелева и на околината. Српската стварност и во последните децении едноставно е дел од таквото продолжување на војничките приказни со масовно вооружување и поттикнување на решавањето на проблемите преку орозот.
Позната е онаа реченица на експретседателот на Србија Слободан Милошевиќ – „можеби не умееме да работиме, ама умееме да се тепаме“, дадена пред НАТО бомбардирањето (1999 г.), за која велат дека излегува од збирката на поговорки што постојат во Вујаклија од постари времиња.
Актуелниот претседател Вучиќ истакна пред камерите дека само во Белград 200 илјади лица се со дозволи да поседуваат оружје. Ако градот има два милиони жители, односно да упросечиме, тој има половина милион домаќинства. Излегува дека секое четврто домаќинство само во главниот град поседува дозвола да биде вооружено и тоа секако е искористено.
Згора, со една дозвола може да се поседуваат и до десет парчиња на оружје (!), па таа бројка е повеќе од загрижувачка. А на еден легален поседувач на куси или долги цевки доаѓа најмалку уште еден нелегален. Каков е тоа арсенал! Па и без да се земе предвид провинцијата каде од практични причини пушката која е вообичаено закачена на ѕидот таму стои во стилот „повелете“!
Според споменатиот Петер Бујас, не само праисторискиот човек, туку и „античкиот човек се стреми да живее митски живот бидејќи тоа е живот исполнет со битка… тоа истовремено значи реалност, вечност и делотворност. Токму овие карактеристики нѐ упатуваат на проширените можности за изразување на човечкото битие, како и на другите негови преокупации, освен борбата за обичен опстанок“.
Еве доказ – и Коста К. и Урош Б. не чувствуваат никакво каење за она што сториле. Дури, малолетниот Коста (13) постојано бара да биде пуштен на слобода, не заради тоа што знае дека не подлегнува на кривичен прогон заради годините, туку е убеден дека надвор од притворот ќе го пречека народ кој ќе го поздравува и ќе доаѓа под неговиот прозорец.
Исто како кога момчето Коди од филмот „Алфа“, приказната за доцното ледено доба, од пред 200 векови, се вратило после ловечката авантура во племето.
Ниту почетните искази на убиецот Урош, освен што го признаваат злосторот, не покажуваат ниту ронка желба за реалност, за вистинска мотивација за сторено кај него, ниту укажуваат на потреба тој да излезе од неговата „стварност“, што нема врска со она што постои во за него паралелниот свет! Нашиот свет во кој неговите сограѓани со денови се движат како зомби низ атмосферата на бесмисленост, исполнета со страв.
Дали се согласуваме дека од просветителството наваму полека, но сигурно зборот матура ја означуваше заменската форма на испитот на зрелоста? Но, дали се согласуваме дека и низ случувањата кај нас деновиве, таквата проверка на научените способности за самостојност го изгубиле здивот?
Дозволено е преземање на текстот според лиценцата Creative Commons 4.0. | Извор: CivilMedia
