Дискриминацијата по многу основи при вработувањето е честа тема во медиумите и во јавната комуникација. Недоволното разбирање и честата политизација на темата околу вработувањето ја налага потребата од поширока јавна дискусија со аргументи од повеќе аспекти на сите засегнати страни.
ЦИВИЛ ја организираше панел дискусијата на тема „Дискриминацијата и вработувањето во јавниот и приватниот сектор“, во хотелот Сити Парк, каде учествуваа Јована Тренчевска, Раководител на одделение за родова еднаквост, Сектор за еднакви можности во Министерство за труд и социјална политика , проф. Мирјана Најчевска, експертка за човекови права, Висар Адеми, експерт за економија, Лиса Баута Шаќири, авторка и правничка, Рамуш Муарем-Цирко, новинар, а модератор беше Дехран Муратов од ЦИВИЛ. На почетокот на панел дискусијата, свое обраќање имаше и Џабир Дерала, кој ги претстави ставовите и првичните препораки на ЦИВИЛ на оваа тема.
Јована Тренчевска истакна дека одлуката на Уставниот суд да се укине Законот за спречување и заштита од дискриминација, предизвикал бурни реакции, па дури и емоции, не само кај професионалците и активистите коишто се бават со ова прашање, туку и кај граѓаните, затоа што прашањето коешто го третира овој закон, се рефлектира доста во секојдневното живеење на граѓаните, и во остварувањето, пристапот до остварувањето на основните човекови права и слободи.
„Од тој аспект, сакам да кажам дека живееме во време во коешто главна опција и насоченост треба да ни биде градењето на една социјална, демократска, праведна и современа држава, општество, во кое почитувањето на човековите права, еднаквоста и недискриминацијата треба да биде темелна вредност. Поаѓајќи од тука, во моментов, во државата немаме една заокружена законска регулатива, којашто ќе биде посветена на дискриминацијата и еднаквите можности, и затоа, во програмата на владата за 2024 година, еден од високите приоритети беше токму донесувањето на законот за спречување и заштита од дискриминација“, истакна Тренчевска.
Професорката Мирјана Најчевска истакна дека не треба да има различен третман кон луѓето поради одредена карактеристика меѓу која и да е етничката припадност, посебно кога станува збор за вработување во приватниот сектор.
„Тој кој вработува, доколку постои сомнение дека му дал предност на некого поради тоа што припаѓа на одредена етничка заедница, а не на друга, треба да докаже дека го вработил тој човек не поради таа причина, туку заради тоа што ги има соодветните квалитети, вештини, знаења и искуство кои се потребни за тоа работно место на кое и го вработил“, истакна Најчевска.
Новинарот Рамуш Муарем-Цирко истакна дека издвојувањето на етничката припадност за вработувањето не може да се смета како афирмативна и дека тоа се коси со Уставот на државата.
„Знаеме дека сме мултикултурна држава и вакви предлози одма ги кршат копјата, од една или друга страна секогаш има напади, и ова мерка може да донесе повеќе раздор отколку економска или некоја друга стабилност“, додаде Муарем.
Тој истакна дека кај Ромите во државата е повеќе присутна сиваta економија, затоа што самите гледаат дека немаат шанси или шансите се многу минимални да се вработат во јавниот или приватниот сектор.
„Државата прави напори да се елиминира таа сива економија, за да се полни буџетот, а Ромите се принудени така да работат, бидејќи немаат пристап до вработување во приватниот сектор, или ако се вработат тогаш се на функции од понискиот ешалон, а раководителни функции нема шанси да добијат“, рече Муарем.
„Во економија каде приватниот сектор се обидува да наметне конкурентност врз база на човечкиот капитал и капитал на иновации, вие не можете да кажете дека критериум за вработување на еден човек е тоа што знае македонски или албански јазик, веќе никој не бара дали знаеш јазици“, истакна Висар Адеми, економист.
„Ние живееме во држава каде што Никола Груевски го регулираше целиот приватен пазар, тој тогаш кажуваше ние ќе поддржуваме одреден сектор, индустрија или компании. Ние живееме во мајндсетот на регулирање на пазарот и затоа вакви идеа даваат, затоа што толку многу е регулиран пазарот во Македонија и толку многу зависи приватниот сектор од субвенции и државна помош, што тие мислат дека и преку политиката на вработувањето можат да им наметнат вакви политики. Јас мислам дека тоа е погрешен став, таа политика на ВМРО-ДПМНЕ во времето на Груевски, не сега, треба целосно да се уништи, да се регулира пазарот слободно да мисли еден претприемач, човек кој сака да му биде пазарот цел свет или барем регионот, не можете да му наметнете партиски кадри“, додава Адеми.
Лиса Баута Шаќири, авторка и правничка, се осврна на употребата, односно злоупотребувањето на етничкит клуч при вработување во двата сектори.
„Знаете како, треба да направиме една разлика помеѓу тоа што е критериум, познавање на албански, македонски или англиски јазик е критериум, којшто во приватниот сектор работодавачот го наметнува како критериум. Ако се исполнат тие критериуми, може да се вработиш, ако не се исполнат, ќе се најде друг кандидат којшто ќе ги исполни. И тука нема „лутиш“. „Лутиш“ има кога го гледа името и презимето, како што спомнавте пред малку, етничката припадност и вели – не го разгледувам понатаму ЦВ-то. Тука е дискриминацијата. Затоа што не дава шанса да го прочита до крај“, истакна Баута Шаќири.
„Мораме да работиме, како општество меѓутоа и државата преку институциите, доследно и решително на искоренување на дискриминацијата. Сите овие дилеми, по мое лично мислење, може да се надминат овие проблеми и дилеми со строга, решителна и јасна примена на Законот за заштита од дискриминацијата. Мораме да бидеше решителни во гласното барање од институциите тој Закон, не само да се донесе, туку и да се спроведува“, истакна Џабир Дерала.
ЦИВИЛ ќе ги дополни препораките на организацијата и ќе ги вгради во посебен документ кој ќе биде доставен до релевантните институции, како дел од Граѓанскиот форум во кој до сега учествуваа голем број експерти и активисти, како и заинтересирани граѓанки и граѓани.
Панелот е дел од проектот „Европа е наш дом“, финансиран од Министерството за надворешни работи на Сојузна Република Германија.
