ВИТАЛИЈ ПОРТНИКОВ
Во позадината на невиден дипломатски маратон, изјави на западни политичари и медиуми за можен руски напад врз Украина и изјави на руски политичари и пропагандисти за тоа дека таква инвазија не е планирана – впрочем, слушнавме демант од кој било, само не од самиот претседател на Русија и врховниот командант на нејзините вооружени сили – се губи обидот да се најде одговор на главното прашање: што навистина сака Путин од Украина?
Дали политичкиот интерес на рускиот лидер ќе се исцрпи само со таканаречените безбедносни гаранции, кои ќе вклучуваат одбивање да се прошири Северноатлантската алијанса или со спроведувањето на договорите од Минск од страна на Украина во нивното руско толкување, што би овозможило давање посебен статус на окупираните области на Доњецката и Луганската област? Или политичките амбиции на Владимир Путин се многу посериозни и поврзани со желбата да ја потчини украинската држава и да ја претвори во ист сателит на Кремљ, каков што веќе стана Белорусија и каков што станува пред нашите очи Казахстан?
Против НАТО од 2014 година
За да се добие одговор на ова прашање, вреди да се вратиме на настаните од 2013-2014 година, кога во Украина се разговараше за прашањето за потпишување договор за европска асоцијација. Притоа, мнозинството граѓани во тоа време се противеа на влезот во НАТО, земјата имаше статус на неврзана држава, а украинското раководство, во принцип, не ни размислуваше за вистински влез на земјата во ЕУ. Стануваше збор за договори кои ќе ѝ помогнат на Украина на Виктор Јанукович да ја игра улогата на економска тампон-зона меѓу Европската унија и Руската Федерација.
Сепак, уште тогаш забележувавме промена во реториката на руското политичко раководство. Ако пред моментот, кога потпишувањето на договорот за асоцијација со ЕУ стана реалност, Москва кажуваше дека Украина е целосно слободна да го избере својот политички и економски вектор на развој, и се спротивставуваше исклучително на приемот на Украина во НАТО, тогаш откако стана јасно дека договорот навистина може да се потпише, ситуацијата се промени. Москва почна силно да се спротивставува и да тврди дека документот влијае на економските интереси на самата Руска Федерација, иако никогаш не објаснија на кој начин.
Помошникот на претседателот на Русија Сергеј Глазиев тогаш јавно побара од Виктор Јанукович и премиерот Николај Азаров да одбијат да го потпишат договорот. На крајот на краиштата, Јанукович мораше да го откаже потпишувањето по серија тајни средби со Владимир Путин. Набљудувачите подоцна тврдеа дека стануваше збор за закани кои би можеле да бидат поврзани со личната безбедност на претседателот. Сепак, токму одбивањето на Јанукович да го потпише договорот за европска асоцијација доведе до острата политичка криза од 2013-2014 година.
По Мајдан
Но, и по победата на Мајдан и бегството на Јанукович од земјата, Кремљ не се смируваше во обидите да ја прекине можноста за потпишување на договорот за асоцијација. Не се работи само за окупацијата на Крим и Донбас. Руската трага набрзо беше откриена при одржувањето на консултативен референдум во Холандија, чии учесници одбија да ја поддржат ратификацијата на договорот за асоцијација. Патем, потребата да се земат предвид резултатите од овој консултативен референдум доведе до тоа дека при ратификацијата на Договорот за асоцијација со Украина, Европската комисија мораше конкретно да укаже дека ратификацијата на документот не е поврзана со потврда за самата можност за прием на Украина во ЕУ – таква беше цената на компромисот со Хаг.
И сосема неодамна, во својата статија посветена на можната „финландизација“ на Украина, еден од водечките експерти од Кремљ, главен уредник на списанието „Русија во глобалната политика“ Фјодор Лукјанов јасно забележа дека Русија е заинтересирана во тоа Украина никогаш да не стане ниту членка на НАТО, ниту членка на ЕУ. Затоа што составот на земјите-членки на Европската Унија, во суштина, го дуплира составот на земјите-членки на НАТО.
Може да се појави прашањето: зошто Кремљ е толку незаинтересиран за какви било надворешнополитички одлуки на Украина кои што ќе ѝ овозможат да стане независна држава со свои политички и економски избори. Па ако обидите да се спречи пристапот на Украина во НАТО сè уште може да се објаснат со размислувања за националната безбедност, тогаш обидите да се спречи пристапот на Украина во Европската унија не може да се објаснат со ништо друго освен со јасна политичка цел за потчинување на украинската држава. И од оваа аксиома мора да продолжиме. Ова е токму тоа, што Путин го сака. И тој не е единствениот. Курсот кон елиминација на државноста на поранешните советски републики е тој самиот курс што стана главен за руската држава веднаш по распадот на Советскиот Сојуз во 1991 година.
Привремена ЗНД
Руското политичко раководство, на чело со Борис Елцин, тогаш беше убедено дека ЗНД е структура која порано или подоцна ќе биде заменета со нова сојузна држава со Москва како главен град. Затоа руското раководство толку го нервираше првиот украински претседател Леонид Кравчук, кој тргна на курс кон градење независна држава.
И затоа идејата на белорускиот претседател Александар Лукашенко да се создаде сојузна држава на двете поранешни советски републики беше толку лесно прифатена во Русија, дури и ако автократските навики на Лукашенко јасно беа во спротивност со имитацијата на демократијата што беше забележана во Русија за време на Елцинските времиња.
Ако тргнеме од оваа аксиома, ќе разбереме дека главното барање на руското политичко раководство денес е да го спречи влезот на која било од поранешните советски републики – со исклучок на балтичките земји – во која било асоцијација за интеграција што ќе наметне обврска на другите учесници во ова здружение . Тоа, всушност, е напишано и во руските предлози до САД и земјите од НАТО. Ако Украина или Грузија се приклучат на НАТО или на Европската унија, тие засекогаш ќе бидат изгубени за идната сојузна држава.
Токму затоа, откако претседателот на Соединетите Американски Држави Џозеф Бајден изјави дека влезот на Украина во НАТО не е прашање на руска окупација на нејзината територија, туку прашање на подготвеност на самата Украина да ги исполни критериумите за евроатлантска интеграција, Москва одлучи да тргне во офанзива и да го подигне влогот, надевајќи се дека ќе го исплаши Западот и ќе го оневозможи влезот на поранешните советски републики во НАТО на институционално ниво.
Гледаме дека овој план не успеа. Но, сега можеме да разбереме што ќе сака Владимир Путин од украинското раководство ако неговата војска стигне во близина на Киев, а руските авиони ќе ги бомбардираат украинските градови. Тој ќе се стреми кон донесување на такви одлуки кои ќе ја блокираат самата можност за развој на Украина за уште многу години. Тие ќе овозможат масовна офанзива на проруските политички сили и пропаганда, ќе создадат посебни услови за оние региони во земјата каде што позициите на проруските сили се сè уште силни, ќе ги принудат да ја признаат окупацијата на Крим и да се откажат од уникатниот статус на украинскиот јазик во корист на официјалната двојазичност. И ова ќе биде само дел од барањата што Путин ќе ги постави.
Тоа што го сака Путин е да ја претвори Украина во Белорусија на Лукашенко. И ова е првата фаза. Затоа што и самата Белорусија на Лукашенко веќе се наоѓа во втората фаза од нејзиното исчезнување како независна држава. Путин едноставно сака да ја стави Украина на пат, дел од кој Белорусија веќе го помина.
Виталиј Портников е украински публицист, писател и телевизиски водител.
Наслов и извор на оригиналот: Чего Владимир Путин хочет от Украины?
