пишува: МИЛАН БАНОВ
Некогаш одамна, кога границите на Скопје беа сосема препознатливи и дофатливи, кога зградите можеа да се избројат речиси на прсти и кога бројката на неговите жители следеше незабележително темпо на пораст, многумина, незадоволни од таквата состојба, сакаа овој град да го видат и поголем и повисок и побрз…
Напросто, сакаа определен развој по кој Скопје нема да се именува како гратче, или уште полошо, како паланка, туку ќе се препознава како урбана целина, култивирана и со сите оние содржини примерни за еден вистински град. И таа желба, освен за малкумина, уплашени дека промените ќе им го одвеат топлиот, безбеден и познат свет, беше природна и апсолутно на свое место.
Навистина не знам какви биле планови на тогашните урбанисти во смисла на менувањето на неговиот изглед, до која должина, ширина и височина им досегал погледот, но знам дека Скопје имаше свој непосакуван „урбанист“ – земјотресот – кој, парадоксално, урна безмалку сè и изгради сè, само повеќекратно поголемо. Практично, изгради мастодонт, огромен а невидлив, познат а непрепознатлив, град тајна на која не можат да ѝ се видат границите, менливи и минливи, граници кои брзаат и се упатиле во непозната насока.
Деновиве на една телевизија гледам прилог за тоа како Скопје се шири без контрола, при што отсуствува секое сознание до каде тоа би можело да оди, зашто, всушност, неговите замислени граници се порозни, со пропусна моќ за хистеричната урбанистичка активност, или подобро, атака, која катадневно менува и обезличува. Од прилогот го добивам и податокот кој слободно може да влезе во онаа рубрика „верувале или не“, односно дека во просек изминатите години само за шест месеци продажбата на станови во Скопје била за 30 отсто поголема од целата претходна, па оттука логично е да се очекува до заокружувањето на годината процентот да бил удвоен, можеби и утроен. И сето тоа поради, нели, стручно-лукративното скенирање на просторот кој зјае празен, го „навредува погледот“ без зданија кои барокно би го развеселиле и кој би вдомил сè нови и нови скопјани.
Независно што постоеше некоја идеја за таканаречена „дескопјанизација“, вистината е дека тоа нема свој одраз во реалноста и сета земја полека но сигурно, во незапирлив процес, како низ инка, се претура во нејзиниот главен град. А тој, кутриот, станува убав, висок, широк, голем и пополнет – отворен град со широко срце и тесни, ограничени можности за секого што сака да се „скопјанизира“. Да, можеби некому ова ќе му заличи на тесноградост, на закожурченост во некаков скопски анимозитет, нааканост, што ли, кон оние надвор од неговите граници, но би сакал да ми се верува, нема ништо од тоа – напросто сите ние сме дошле од некаде отстрана. Меѓутоа, градот е тоа кога е функционален, логично урбанизиран, складен, возможен и пријатен за живеење, структуиран да одговори на потребите на неговите жители и така натаму. Скопје, простете, веќе не е тоа, ова е град проектиран според планови чиј печат е импровизацијата, трката по пари, нечија погрешна претстава дека големината автоматски му ги обезбедува значењето и вредноста, на нечиј исчанчен естетски критериум дека безгранично големото, пополнето на секој квадратен сантиметар, е и суштински убаво.
Хомер, ако добро се сеќавам, пишува дека Ахил три пати можел да ја оптрча Троја, тоа било сосема нормално и никому не му паѓало на ум да каже дека не станува збор за град. Денес, што се однесува до овој раширен и извишен град, опшиен со гипсените вињети на дпмнеовските архитекти на човечките души; град на плиткиот Вардар, во кој во место пловат кораби, античкиот јунак не би можел да го оптрча ниту еднаш, би папсал на половина пат, а тешко би се пробивал и низ метежот што го создаваат неговите бројни жители.
Скопје би морало да има градска мудрост, логика која ќе препознава кога е (пре)доволно, со вистински градски урбанистички план, кој нема да се менува постојано и да следи нечии индивидуални потреби, туку ќе е во функција на граѓаните; град кој ќе си ги знае границите, град не начичкан, не пренатрупан, град не галиматијас на урбанистички и архитектонски решенија, град не пренаселен и без небо над себе… И да, би сакал кога по некое отсуство ќе се вратам во него и кога, како и Гилгамеш ќе ги проверам неговите градски темели, да видам дека си стојат на своето место, цврсти и стамени, непроменливи – оние на кои се крепи градот.
Преземање на содржините e ЗАБРАНЕТО (!!!), освен со писмена дозвола од ЦИВИЛ и тоа исклучиво според Условите за користење, авторски права и заштита на приватноста. Повредата на авторските права е забранета со закон. Врз основа на договор за соработка, оваа содржина е достапна за Плусинфо и Слободен печат без ограничувања.