Државната комисија за спречување на корупција и судир на интереси денеска ги презентираше наодите од Посебните извештаи за претседателските и парламентарните избори 2024.
Извештаите ги содржат утврдените состојби во финансирањето на изборните кампањи укажувајќи на недоследности во законската регулатива, односно слабости во Изборниот законик кои реферираат и на двата изборни циклуси.
Дел од нив се констатации кои како предлог-измени влегоа по работата на Работната група за изборни реформи, иницирана од Министерство за правда, во 2023 година, кои не поминаа во Собрание. Непосредно пред претседателските и парламентарни избори во 2024 се изгласаа измени нап редлог на Група пратеници.
Забелешките на ДКСК се однесуваат на буџетското финансирање на политичките партии, конкретно доуредување на критериуми за платеното политичко рекламирање, во смисла доколку се остане на ваков вид на покривање од парите на граѓаните.
Медимското претставување на интернет порталите за време на изборите, размена и контрола со воспоставување на интеропорабилен систем за размена и контрола на податоците за активноста на банерите, регулација на учеството во изборна кампања преку социјалните мрежи, условите и критериумите за кои електронски медиуми можат да користат средства за платено политичко рекламирање, јасни и прецизни критериуми за распределба на средствата наменети за електронските медиуми за политичко платено рекламирање се, исто така, дел од забелешките на ДКСК.
Дополнително, според извештајот од вкупните извори на финансирање на изборната кампања во износ од 385.022.129 денари, 64% се средства од буџетот на државата, при што препораката на ДКСК е истиот да се укине поради постоење на корупциски ризици и идното влијание на политичките партии врз уредувачката политика на медиумите. Како што соопшти ДКСК, ДИК има исплатено само 3% од вкупната обврска за платено политичко рекламирање.
ДКСК за време на парламентарните избори оформи 65 предмети, донесе 30 одлуки за запирање, 15 одлуки за отфрлање, а 8 предмети затвори . За време на претседателските избори покренати се 6 иницијативи за поведување постапка за кривично гонење и 4 иницијативи пред надлежни органи за поведување постапка за утврдување одговорност на службени лица.
За парламентарните избори 13 учесници доставиле финансиски извештај, 4 учесници уште не го доставиле, но се забележува дека во некои извештаи има непополнети износи и суми кои не се поклопуваат со изводите од трансакциските сметки за изборна кампања.
За претседателските избори сите учесници навремено ги доставиле вкупните финансиски извештаи.
Што се однесува до медиумите многу мал број поднеле извештај за изборно медиумско претставување и во двата изборни процеси. Од вкупно 37 телевизии за парлементарните избори извештај поднеле само 22, а од 249 електронски медиуми, извештај доставиле само 47.
Дел од надлежностите на ДКСК е и регистар на службени возила со кои располагаат институциите, потребните информации навремено ги доставиле 402 институции, 329 ги доставиле со задоцнување, а 826 воопшто не ги доставиле, од кои и 10 министерства.
Претседателот на ДИК, Борис Кондарко, нагласи дека исплатата на медиумите за платено политичко рекламирање не треба да го прави ДИК, со оглед дека не е вклучена во скопување на договорите меѓу политичките партии и медиумите, туку само посредува во исплатата. Кондарко предложи Министерствто за финанси, кое располага со Буџетот да најде механизими и за контрола на тришење и исплата на тие средства.
Претставникот на ДЗР најави дека ревизорските извештаи може да се очекуваат во јануари/февруари следната година. Тој предложи дека измената н членот 8-а од Изборниот законик ја усложнува работата на комисиите. Имено во него не е прецизирано кои случаи се итни и неодложни работи кога треба: да се започне постапка за вработување на нови лица или постапка за престанок на работен однос во државни и јавни институции, а започнатите постапки се ставаат во мирување, освен во случаи на итни и неодложни работи. (член 8-а (1)).
Од Министерство за правда најавија формирање работна група за изборни реформи на почетокот на 2025 година, а потребата од нов Изборен законик ја истакнаа и ДКСК, ДИК, ААВМУ.
На презентацијата присуствуваше и претставник на ЦИВИЛ.
ДКСК извештаите ги подготви во соработка и со поддршка на НДИ, НЕД ИФЕС и ЗМАИ.
Биљана Јордановска