По самитот на НАТО во Хаг, се отвораат низа прашања кои не се однесуваат само на иднината на Алијансата, туку и на европската безбедносна структура. Македонија како членка на НАТО и земја кандидат за ЕУ, се наоѓа пред предизвикот да ја потврди својата посветеност на колективната одбрана и да се позиционира во новите геополитички односи, каде што економијата, безбедноста и надворешната политика се нераскинливо поврзани.
ЦИВИЛ Медиа разговараше со Проф. д-р Трајан Гоцевски, кој вели дека потребна е нова стратегија за стабилност – сојузништвата се клучот. Иако членството во НАТО е заокружена стратешка цел, Македонија мора да го одржи темпото на усогласување со безбедносните и политички текови во ЕУ. Геополитичката реалност бара вложување, јасна позиција и силни сојузништва.
По секој самит на НАТО, логично се наметнува прашањето за реалната улога и иднината на Алијансата – која нема сопствена армија, туку функционира врз основа на придонесите на своите членки, кои во голем дел се и дел од ЕУ. Од нив сега се бара зголемување на трошоците за одбрана на две основи: како НАТО членки и како земји на Унијата.
Се поставува дилемата – дали и како ќе се координираат армиите на НАТО и ЕУ? Дали ќе се создаваат паралелни структури или ќе има стратегиско преклопување?
Сметката дојде на наплата
Нерешените безбедносни и политички прашања сега ѝ се враќаат на ЕУ како неплатена сметка од минатото – која мора да се плати сега и да се планира за иднината.
Овие недоразбирања сè повеќе го притискаат системот. ЕУ останува регионална безбедносна енигма која мора да се разреши. Тоа е важно не само за земјите-членки туку и за кандидатите, како што е Македонија, и секако – и за НАТО.
Македонија и НАТО: Завршена цел, нови предизвици
Приказната за членството на Македонија во НАТО е успешна. Нашата Армија за пет години се покажа како искрен и посветен партнер. Но, светот веќе не функционира во јасна дихотомија на „војна или мир“ – сега државите не се во војна, но не живеат ниту во мир.
Целите на НАТО отсекогаш биле одбранбени, но новата реалност наметнува нова формула: за да се спречи војна, мора да се биде подготвен за неа.
Бројки што ја дефинираат иднината
На самитот во Хаг, земјите-членки се согласија да ги зголемат буџетите за одбрана најмалку на 5% од БДП – што не е мала работа, особено во време на економска стагнација.
Генералниот секретар побара:
-
зголемување на воздухопловната и антиракетната одбрана за 400%
-
инвестиции во ракети со голем дострел, маневарски способности на копнените сили и командни системи
-
усогласување на новите воени капацитети со консензус на сите членки – што дополнително го комплицира процесот
Америка – партнер или дистанциран учесник?
Нова непознаница е политиката на САД. Иако Вашингтон во Хаг изрази поддршка, останува неизвесно дали ќе продолжи со ист интензитет да учествува во НАТО ресурсите во Европа. Се бара Европа да преземе поголем дел од товарот.
НАТО vs ЕУ-одбрана?
Се отвора ново прашање: како ќе се координира создавањето на европски сили за одбрана со постоечките структури на НАТО? Македонија мора недвосмислено да го потврди ставот: НАТО останува наш стратешки избор, а ЕУ членството – наш приоритет.
Тоа значи:
-
доверливо партнерство со НАТО
-
усогласување со надворешната и безбедносна политика на ЕУ
-
посветеност кон целосно и неодложно членство во ЕУ
Стратегиските коридори остануваат валидни
Уште во 1992 година, Советот за безбедност на Македонија ги дефинираше четирите стратешки коридори:
-
Членство во ООН
-
Членство во НАТО
-
Членство во ЕУ
-
Партнерство со САД
Овие приоритети и денес се столб на националната политика и патоказ за стабилност, безбедност и економски просперитет.
Геополитичката реалност: сила, влијание, интерес
Идеалот за поредок без влијание и присила останува само идеал. ООН, каде малите држави гледаа заштитник, се маргинализира. Реалноста секогаш била – и останува – политика на интереси, моќ и влијание.
Во таа реалност живее и Македонија. Ако сака да опстане и напредува, мора да гради политики што ги признаваат фактите и динамиките на денешниот свет.
Ќе бидеме толку стабилни, колку што ќе успееме да придобиеме сојузници.
Дехран Муратов
