Фотографии и видео од ласерско скенирање на браната Матка, на кои се претставени зони со различни бои, стојат на интернет страници на приватна странска компанија. Фирмата која ги изработила, „Монитера“, одговори дека снимките се направени за демонстрација на нивниот систем за надзор, во која се симулирани оштетувања, но, „за среќа, вистинските мерења не покажуваат оштетувања“.
„Тоа што се гледа на нашите видеа се мерења за демонстрирање на можностите на софтверот. ‘Создадовме деформации’ за да прикажеме како софтверот би ги прикажал. За среќа, вистинските мерења НЕ покажаа деформации и, секако, нема причина за загриженост за браната. Во секој случај, оваа брана, како и сите други брани во земјата, редовно се мери и контролира од тимовите на ЕВН, и тие многу професионално си ја вршат работата. Нашите мерења беа дополнителни, за да се проверат перформансите и точноста на технологијата за ласерско скенирање на површината на структурата“, напиша Георгиос Папастамос, извршниот директор на „Монитера“, во својот одговор за снимките.
И ЕВН, компанијата која управува со браната и хидроелектричната централа, потврди дека браната е безбедна, но не знае ништо за снимките – ниту кога и зошто се направени, ниту дали, во ваква форма, се класифицирана информација.
„… Браната Матка и целиот хидројазел Матка е безбеден повеќе од 80 години. ХЕЦ Матка е категоризирана во високи брани согласно критериумите на Меѓународниот комитет за високи брани. За тој вид брани пропишано е следење (оскултација, surviliance, мониторинг) што е дефинирано со Основен проект за техничко следење на брана Матка.
Се следи: поместувања на објектот (геодетско снимање на точки и репери поставени на телото на браната), се регистрираат силни земјотреси, над 5 степени по европската сеизмичка скала и постојано се следи состојбата на сеизмичките инструменти т.е. нивната функионалност. Се мониторира нивото на подземна вода во подножјето на браната, температурата на воздух, на вода, врнежите и протекот во реката Треска непосредно, низводно од ХЕЦ Матка.
Секоја година се подготвува Извештај за техничко набљудување на брана Матка и се доставува до Министерство за животна средина. Браната Матка се следи (мониторира) согласно Основниот проект за следење на браната Матка изработен во согласност законската регулатива во Македонија и доставен до Министерството за животна средина и просторно планирање (МЖСПП), Државниот инспекторат за животна средина и Комитетот за следење на високите брани во Макединија. Секоја тековна година се доставува извештајот од техничко набљудување на браната Матка за претходната година до МЖСПП со кој егзактно се потврдува интегритетот на браната и пратечките објекти („структурна безбедност“)…“, гласи одговорот на ЕВН.
Македонските институции не знаат дали снимки од браната Матка се или треба да бидат класифицирани информации. Според МВР, за обезбедување на браната е задолжена фирмата која со неа управува, Дирекција за заштита на класифицирани информации тврди дека таа не одредува степен на доверливост и не знае дали е станува збор за доверлива информација а Јавното обвинителство упатува да се провери дали информациите имаат степен на доверливост, со поука дека во тој случај станува збор за кривично дело.
Дирекцијата за безбедност на класифицирани информации во својот одговор даде исцрпно објаснување за тоа што е класифицирана информација и кој го одредува тој статус, за да додаде:
„Во конкретниот случај Дирекцијата за безбедност на класифицирани информации не е таа што одредува дали хидроелектричната централа Матка треба да биде класифицирана информација туку тоа е обврска на сопственикот на објектот кој менаџира со истиот. Самиот објект е од стратешко значење за државата но далеку е од тоа да биде класифицирана информација бидејќи ако било така тогаш пристапот до објектот би бил ограничен само на лицата кои поседуваат безбедносен сертификат со соодветен степен на класификација“.
Дирекцијата се сомнева дека ЕВН знаела за снимките:
„Доколку вршите пребарување на интернет на поимот Матка ќе ви се појават мноштво на слики како од надворешниот така и од внатрешноста на самата хидроцентрала. Тоа што горе спомната фирма ги употребила сликите и ја скенирала самата брана без знаење на сопственикот треба да се побара законска заштита со други позитивни законски решенија во државата.“, одговори Дирекција за безбедност на класифицирани информации.
Дали на снимките на браната има доверливи информации не можеше да оцени ниту Јавното обвинителство, кое, сепак, посочи дека објавување класифицирани информации е кривично дело:
„Ве упатуваме кај претпријатието во чија надлежност е браната или кај државниот орган надлежен за безбедност на класифицирани информации да проверите дали објавените снимки се класифицирани и со кој степен на доверливост. Согласно закон, оддавањето на информации класифицирани со степен „државна тајна“, „строго доверливо“ и „доверливо“ претставува кривично дело.“, одговори Службата за односи со јавноста на Јавното обвинителство.
Според Законот за класифицирани информации, накратко, секоја информација, вклучувајќи ги и тие од странски државјани, која се однесува на „на безбедноста и одбраната на државата, нејзиниот територијален интегритет и суверенитет, уставниот поредок, јавниот интерес, слободите и правата на човекот и граѓанинот“ е информација од интерес за државата. Предмет на класификација, вели законот, се информациите кои се однесуваат особено на: јавната безбедност; одбраната; надворешните работи; безбедносни, разузнавачки и контраразузнавачки активности на органите на државната управа; системи, уреди, проекти и планови од важност за јавната безбедност, одбраната, надворешните работи; научни истражувања и технолошки, економски и финансиски работи од значење за Републиката.
Игор К. Илиевски
