ГАЗМЕНД БЕРЛАЈОЛИ
Бруталната руска агресија против Украина вклучи голем аларм за безбедноста на светот, за економијата и меѓународната трговија, како и за глобалната енергетска архитектура. Покрај тоа, оваа војна го истакна фактот дека живееме во глобален свет и дека е невозможно војните да се задржат во географските граници на државите. Употребата на хибридни тактики почнувајќи од човечки загуби, уништување имот, предизвикување хуманитарни кризи, сајбер напади, пропаганда и дезинформации, како и економски тешкотии ќе резултираат со зголемени тензии и влошување на геополитичката состојба воопшто, па се очекува последиците да бидат глобални.
Од економска гледна точка и врз основа на извештаите на Светската банка и Меѓународниот монетарен фонд (ММФ), војната во Украина и пандемијата COVID-19 во голема мера влијаеа на меѓународната трговија, забавувајќи го економскиот раст, зголемувајќи ја инфлацијата и забавувајќи ја транзицијата кон зелена енергија. Исто така, руската агресија во Украина создаде итна потреба за хуманитарна поддршка, бидејќи оваа војна принуди повеќе од 11 милиони граѓани да ги напуштат своите домови.
Синџирот на снабдување беше исто така погоден, бидејќи Украина и Русија претставуваат значајна економска сила на светскиот пазар. Само Украина може да произведе храна за 400 милиони граѓани во светот. Конкретно, Украина испорачува 50% од светската нафта, 10% од житариците и 13% од пченката. Додека Русија снабдува околу 14% од пазарот со ѓубрива. Имам предвид дека војната во Украина негативно се одразува на редовниот производствен процес, земјоделците не можеа да ги обезбедат потребните семиња и ѓубрива; затоа се очекува да имаме есен со низок принос и ова, сепак, уште повеќе ќе ја продлабочи светската криза со храна.
Секако, Косово, заедно со регионот на Западен Балкан, ги чувствува последиците, бидејќи последните извештаи на ММФ покажуваат дека Косово ќе има намалување на бруто домашниот производ во 2022 година. Стапката на инфлација во Косово бележи нагло зголемување до 12,5% (Агенција за статистика на Косово – мај 2022 година), со што инфлацијата е главна и најзборувана грижа во општеството.
Граѓанската перцепција е дека цените се зголемени за повеќе од 12,5% и сметаат дека се зголемени за околу 30-50% кај речиси сите артикли и услуги. Овој феномен е следен со многу неизвесности и непознати.
Ублажувањето на ефектот од зголемената инфлација како резултат на зголемените увозни цени, како и несигурноста околу достапно снабдување со енергија, треба да бидат меѓу главните приоритети за владите во регионот. Дополнително, одлуките на владите од регионот треба да предвидат олеснувања за семејните економии и да овозможат надминување на оваа криза без поголеми последици преку трасирање на јасен пат кон нормализирање на економската состојба.
Како заклучок, ако се спореди економската состојба пред две години, може да се каже дека тогаш ситуацијата беше поуправлива. Иако сите се соочивме со пандемијата СОVID-19, која претставуваше уште една светска криза проследена со економска рецесија, по укинувањето на рестрикциите земјите од Западен Балкан забележаа економски раст од околу 7% во 2021 година. Сепак, сето тоа е од мало значење во 2022 година, кога руската агресија против Украина е сериозна закана за безбедноста, мирот и слободата низ целиот свет. Денеска живееме со овие последици. Ситуацијата е многу сериозна и се чини дека кризите не завршуваат.
Авторот е проект менаџер во Балкан форум, Косово.
Извор: OKRUŽENJE
“Опкружување” е платформа отворена и достапна на сите оние од регионот таканаречен Западен Балкан, чии гласови заслужуваат внимание и кои сакаат со своите текстови, видео записи и други формати да го изнесат својот критички погед, понудат нови идеи и видувања за сите случувања во соседството. Опкружување е заедничка иницијатива на Европското движење во Србија и Европскиот Фонд за Балканот.
