Како и години наназад,тивко и незабележително помина еден историски датум од преиодот на почетокот на Втората светска војна. На 17 септември 1939 година, нешто повеќе од 2 недели од нападот на Полска од страна на нацистичка германија, со што започна Втрата севтека војна, советскиот министер за надворешни работи, Вјачеслав Молотов, изјавува дека полската влада престанала да постои, додека СССР ги практикува „фините печати“ на пактот за ненапаѓање Хитлер-Сталин – врши инвазија и ја окупира источна Полска.
83 години подоцна, Русите и понатаму тврдат дека тоа била „ослободителна кампања“, со што ги продолжуваат советските обиди да го оправда она што беше, всушност, пакт меѓу Сталин и Хитлер за да го отсечат и поделат она што беше меѓународно признаено како полска држава.
Со истиот вокабулар се служат и денес, како оправдување додека напаѓаат и окупираат други суверени држави, како што е нападот врз Украина кој го започнаа на 24 февруари, нарекувајќи го „специјална операција“ за „денацификација“ на Украина и „ослободување“ на жителите со руска говорна припадост во Доњецк и Луганск.
Советската инвазија на Полска беше воена операција на Советскиот Сојуз без формална објава на војна. На 17 септември 1939 година, Советскиот Сојуз ја нападна Полска од исток, 16 дена откако нацистичка Германија ја нападна Полска од запад. Последователните воени операции траеја следните 20 дена и завршија на 6 октомври 1939 година со двонасочна поделба и анексија на целата територија на Втората полска република од страна на Хитлеровата нацистичка Германија и Сталинистичкиот Советски Сојуз.
Оваа поделба понекогаш се нарекува Четврта поделба на Полска. Советската (како и германската) инвазија на Полска беше индиректно наведена во „тајниот протокол“ на пактот Молотов-Рибентроп потпишан на 23 август 1939 година, кој ја подели Полска на „сфери на влијание“ на двете сили.[8] Германската и советската соработка во инвазијата на Полска е опишана како совоинство.
Хитлеровите трупи веќе правеа хаос во Полска, откако извршија инвазија на први во месецот. Полската армија почна да се повлекува и да се прегрупира на исток, во близина на Лвов, во источна Галиција, обидувајќи се да избега од немилосрдната германска копнена и воздушна офанзива.
Но, полските трупи скокнаа од тавата во огнот – советските трупи почнаа да ја окупираат источна Полска. Пактот за ненапаѓање Рибентроп-Молотов, потпишан во август, ја елиминираше секоја надеж што Полска ја имаше за русите како сојузник во војната против Германија. Полјаците не знаеја дека тајната клаузула од тој пакт, чии детали нема да бидат објавени до 1990 година, му даде право на СССР да означи за себе дел од источниот регион на Полска. Наведената „причина“ беше дека Русија мораше да им помогне на своите „крвни браќа“, Украинците и Белорусите, кои беа заробени на територијата што беше незаконски анектирана од Полска. Сега Полска беше исцедена од Запад и Исток – заробена меѓу два бегемоти. Со нејзините сили ангажирани во борба со механизираната модерна германска армија, на Полска не и остана ништо да се бори против Советите.
Кога советските трупи упаднаа во Полска, тие неочекувано се сретнаа со германските трупи кои се бореле на патот до исток за нешто повеќе од две недели. Германците се повлекоа кога се соочија со Советите, предавајќи ги своите полски воени заробеници. Илјадници полски војници беа одведени во заробеништво; некои Полјаци едноставно им се предале на Советите за да избегнат да бидат заробени од Германците.
Црвената армија, која многукратно бројно ги надминуваше полските бранители, кои истовремено беа ангажирани во борната за западот на земјата со Хитлеровите орди, ги постигна своите цели, наидејќи на само ограничен отпор. Околу 320.000 Полјаци биле воени заробеници. Веднаш започна кампањата на масовен прогон во новостекнатите области. Во ноември 1939 година советската влада ја анектираше целата полска територија под нејзина контрола. Околу 13,5 милиони полски граѓани кои потпаднаа под советска воена окупација беа ставени под советски поданици по емисиските избори спроведени од тајната полиција на НКВД во атмосфера на терор, чии резултати беа искористени за легитимирање на употребата на сила. Советската кампања на политички убиства и други форми на репресија, насочена кон полски личности со авторитет, како што се воени офицери, полицајци и свештеници, започна со бран апсења и кратки егзекуции. Стотици илјади луѓе од источна Полска беа депортирани во Сибир и други оддалечени делови на Советскиот Сојуз во четири големи бранови помеѓу 1939 и 1941 година.
Како пример за бруталната советска окупација на источна Полска е масакрот во Катинската шума, масовно егзекуција на полски воени офицери од страна на Советскиот Сојуз за време на Втората светска војна.
Судбината на на 22.000 полски затвореници остана мистерија се до 13 април 1943 година, кога Германците објавија дека откриле масовни гробници на полски офицери во шумата Катин во близина на Смоленск, во западна Русија. Извлечени се вкупно 4.443 тела кои очигледно биле застрелани одзади, а потоа натрупани во купишта и закопани. Инспекторите ги идентификуваа труповите како полски офицери кои биле интернирани во советски затворски логор во близина на Смоленск и ги обвиниле советските власти дека ги погубиле затворениците во мај 1940 година. Како одговор на овие обвиненија, советската влада тврдеше дека Полјаците биле ангажирани во градежните работи западно од Смоленск во 1941 година и напаѓачката германска војска ги убила откако ја прегазила таа област во август 1941 година. Но, истрагите на германската и на Црвениот крст на труповите на Катин потоа најдоа цврсти физички докази дека масакрот се случил на почетокот на 1940 година, на време кога областа сè уште била под советска контрола.
Секоја сличност со пронајдените масовни гробници на убиени Украинци во деокупираните населени места и области во Украина, Буча, Мариупол, Изиум, по повлекувањето на руската војска е повеќе од очигледна.
По крајот на Втората светска војна во Европа, Советскиот Сојуз го потпиша полско-советскиот договор за граница од август 1945 година со новата, меѓународно призната полска привремена влада на национално единство на 16 август 1945 година. Овој договор ја призна статус кво состојбата на границата меѓу двете земји, со исклучок на регионот околу Бјалисток и помал дел од Галиција источно од реката Сан околу Пшемишл, кои подоцна беа вратени во Полска.
Сепак, полска ќе остане во стегите на Советскиот сојуз како членка на „Варшавскиот пакт“, се до 1993, кога последните руски војници ќе ја напуштат полската територија, како резултат на падот на Советскиот Сојуз. Иако официјално се сметаа за полски сојузници според договорот од Варшавскиот пакт, повеќето Полјаци ги сметаа за советска окупаторска сила.
Д.Мишев
