Ерван Фуере, виш научен соработник, Центар за европски политички студии, Брисел, Белгија на панелот „Спротивставување на авторитаризмот“ на Конференцијата „Одбрана на демократијата и човековите права“, 12 декември 2024 година, Скопје.
Несомнено е дека бевме дел од самозадоволството во Европската унија за заштита на владеењето на правото, демократијата и основните слободи, принципи кои предолго ги земавме здраво за готово, се тестираат како никогаш досега. Подемот на политичките партии кои се залагаат за екстремно десничарски популистички агенди се зголемена закана за основните принципи и вредности кои се темелите на европската интеграција. ЕК требаше одамна да ја суспендира партијата на Орбан.
Кога зборуваме за кандидати, знаеме дека Народната партија го штити поранешниот премиер на Северна Македонија кој е обвинет за корупција. Гледаме негативни работи, за да не продолжат да се случуваат негативните работи со проширувањето и успехот на преговорите. ЕУ треба да биде посветена да обезбеди сите земји да го почитуваат владеењето на правото. На ЕУ и требаше долго време да преземе мерки против земјите-членки кои не го почитуваат владеењето на правото, поради што Виктор Орбан се обиде со сé што е во негова моќ да го турне што подалеку пред Комисијата да преземе акција. Орбан се обиде да ги поткопа и покажа колку не ги почитува институциите на ЕУ.
ЕУ сега треба да го надомести изгубеното време за да го врати својот углед. Гледаме дека имаме годишни извештаи за секоја земја кандидат. Ме чуди што некои лидери на ЕУ патуваат во Србија и го фалат Вучиќ, додека неговата влада се повеќе апси претставници на граѓанското општество кои критикуваат. На овој начин Србија никогаш нема да ги почитува европските вредности.
Би сакал да истакнам една улога на граѓанското општество. Сите знаеме дека тоа е безбедносен елемент во контролата на власта. Новата еврокомесарка Марта Кос беше многу јасна кога рече дека ќе направи се што е во нејзина моќ за да се погрижи владите да ги почитуваат граѓанските организации. Се надевам дека новата комисија ќе сврти нов лист.
Што се однесува до слободата на медиумите, во Северна Македонија има примери на новинари кои биле напаѓани и критикувани на социјалните мрежи едноставно затоа што известувале поинаку, а некои биле дури и затворани.
Јасно е дека Северна Македонија се соочува со некои тешки предизвици во однос на нејзиниот пристапен процес, а не и најмалку важно прашањето за тековниот билатерален спор од страна на Бугарија.
Прашањето и го поставив на еврокомесарката минатата недела и таа беше многу јасна, рече дека е желба (на ЕК) и нејзина желба билатералниот спор да не го попречува пристапниот процес. Таа призна дека комисијата не била толку успешна колку што би сакала да спречи билатералниот спор да го поткопува процесот на пристапување, а исто така да го поткопа кредибилитетот на ЕУ.
Наметнатите решенија не се оние што гарантираат долгорочно помирување. Договорот беше презентиран и мислам дека ќе биде важно владата да продолжи на овој пат за да се обиде да го реши овој проблем, но сосема е јасно дека билатералниот спор мора да се решава одвоено од процесот на пристапување. Ако гласно го попречуваме процесот на пристапување, ако гласно ја кренеме историјата и идентитетот и други такви прашања за да влеземе во процесот на пристапување, тогаш процесот на пристапување во ЕУ ќе биде неуспех, и апсолутно е од витално значење Европската комисија да постави посебен механизам за справување со овој билатерален спор и да се најде заедничко решение кое нема да го попречува, туку да го промовира помирувањето во регионот.
Уште една точка што еврокомесарката ја кажа и која беше дел од изјавата на комесарот за промовирање на помирувањето, повторно признавајќи дека не е доволно направено во овој поглед и сега тоа ќе биде еден од важните приоритети на ЕК во регионот.
Во однос на медиумите, и во извештајот на ЕК се споменува дека во најновиот извештај за напредокот на Северна Македонија се споменува различниот број на текстови што се направени, вербално, а исто така и јас разбирам физички против новинарите, а социјалните медиуми ги користат и Владините поддржувачи, за да го нарушат кредибилитетот на новинарот, само ги исполнуваа своите професионални должности и повторно, важно е владата да направи се што е можно за да не се случи тоа. Прифаќањето на критиката треба да биде нов дел од демократијата, како што во Србија гледаме дека владата не би го прифатила тоа.
Има многу да се направи во Северна Македонија во процесот на пристапување, владеењето на правото, корупцијата се уште се страшен проблем, како што видовме во најновата декларација на САД на црната листа, ова покажува дека владата треба да направи многу, многу повеќе за овие прашања на патувањето кон Европската унија.
М. Д.
Камера: Атанас Петровски/ Игор Чадиновски
Монтажа: Ариан Мехмети
КОНФЕРЕНЦИЈА, ЦЕЛОСНО ВИДЕО, емитувано во живо на 12 декември, 2024:
https://youtube.com/live/1f2Eo1ZXEQ0
ФОТО АРХИВИ: #DefendingDemocracy, Панел 1: Демократијата под опсада
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.994398716055531&type=3
#DefendingDemocracy, Панел 2: Подемот на крајно десничарскиот национализам
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.995019619326774&type=3
#DefendingDemocrcy Панел 3: Спротивставување на авторитаризмот
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.995771969251539&type=3
#DefendingDemocracy Панел 4: Посветеност кон демократијата
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.996548069173929&type=3
#DefendingDemocracy Конференција (севкупно)
https://www.facebook.com/media/set?set=a.993726732789396&type=3
#DefendingDemocracy – работилница и средба со медиумите
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.992924672869602&type=3
#DefendingDemocracy ПРЕС КОНФЕРЕНЦИЈА
За повеќе информации за Конференцијата, посетете ја специјалната страница DefendingDemocracy
