„Ќе си дозволам да споделам тука еден впечаток којшто ми се засилува од година во година, особено кога се овие шестнаесет дена активизам против насилство врз жени и девојки, а тоа е дека во залагањето против родово засновано насилство, се случуваат два процеса коишто заслужуваат малку потемелна анализа. Едниот процес оди во правец на тоа дека активностите и кампањите се некако осмислени, или се одививаат на начин да го претставуваат главно физичкото насилство, и главно во рамките на семејството, како парадигма за родово засновано насилство, што дефинитивно го гледам како проблем“, посочи проф. Николина Кениг на панелот на ЦИВИЛ „Родовата еднаквост во Северна Македонија: Меѓу декларациите и реалноста“, што се одржа вчера, по повод Меѓународниот ден за човекови права.
„Другиот процес, за којшто би сакала малку повеќе да дискутирам сега, е тоа дека мерките, се насочуваат многу повеќе кон надминување на последиците од родово засновано насилство, справување со истите, отколку кон причините. Сакам да кажам дека, столбовите на коишто се потпираат сите форми на родово засновано насилство, вклучувајќи го и семејното, некако како да бегаат од фокусот. Кога зборувам за стожери, мислам пред се на родовите норми, кои произлегуваат од патријархалната вредносна матрица од една страна, и структурната нееднаквост, односно нееднаквоста на моќ помеѓу жените и мажите, било да е реална, или симболична.
Зошто сметам дека е важно да се отвори повеќе простор за справување со овие прашања и на институционално ниво… Тоа е така, бидејќи, сосема е јасно емпириски документирано дека истражувањата тоа недвосмислено го зборуваат, дека постои многу висока корелација помеѓу индексот на родова нееднаквост во општеството, што де факто е показател на структурните нееднаквости, од една страна, и застапеноста на родовото насилство од друга страна, и институционалниот одговор на родово заснованото насилство, пред се, неказнивоста. Врската е толку силна, што дури, може и да пресметате, да предвидите врз основа на формула, колкава ќе биде застапеноста на родово заснованото насилство во една заедница, врз основа на тоа колку е постигната родова еднаквост помеѓу мажите и жените. “, вели проф. Кениг.
„Најновите податоци за индексот на родовата еднаквост во Македонија велат дека во споредба со другите земји од Европската унија, ние сме под просекот. И, припаѓаме на она што е типичен балкански кластер.
Според официјални извештаи и податоци од државните институции, пет отсто од жените се појавуваат како сопственички на земјоделско земјиште, само пет отсто, и тоа откако ќе станат вдовици. Процентот на жени кои поседуваат било каков недвижен имот, е под триесет. Стапката на вработување кај жените, во споредба со мажите, според податоците на Државниот завод за статистика, со години е значително пониска, процентот на економска неактивност е многу повисок кај жените отколку кај мажите, особено во репродуктивната возраст, и имаме еден релативно константен јаз во плати, којшто изнесува околу дваесет проценти.
Мислам дека уште повеќе треба да се инсистира на работење на она што е втор столб, втор темел на сите форми на родово заснованото насилство, а тоа се родовите норми и улоги, и со нив поврзани сексистички ставови и уверувања, митови за сексуално и семејно насилство, за коишто исто така постои огромен корпус на емпириски докази, дека се предиктори на подготвеноста да се трпи насилство кај жените, односно, да се врши насилство, кај мажите.
Според неколку истражувања на кои сум присуствувала, во општа популација, околу 20 проценти од испитаниците, сосема, или барем делумно се согласуваат, прифаќаат митови за сексуално и семејно насилство. Има висок степен на прифаќање на сексистички ставови, без разлика дали е беневолентен, наводно добронамерен сексизам, или е непријателски сексизам кон жените, а шампиони сме и во хомофобичност и трансфобичност, што исто така претставува опасност по она што е некаква генерална атмосфера за реализација на правата на жените, бидејќи, документирано е дека хомофобичноста води и кон агресивно однесување, не само кон сексуалните малцинства, туку и кон жени.
Уште позагрижувачки податок ни дава ХБСЦ студијата, којашто е лонгитудинална, се спроведува во многу земји, и тоа врз адолесценти, на возраст од 11 до 15 години. Последната ХБСЦ студија зборува за тоа дека тинејџерките, кај нас, во многу поголем степен, споредено со тинејџерките од европските земји, ги прифаќаат традиционалните родови норми, и сексистички ставови. На пример, секоја трета ученичка од македонската етничка заедница, и секоја втора од албанската етничка заедница, се согласува со тоа дека жените треба да дадат предност на семејството, а мажите на кариерата, и слични ставови. Наместо напредок, кај младите се случува еден ретрограден процес на се посилно прифаќање на традиционалните родови норми, па и сексистички ставови.“
“Би повикала на заедничка акција, што е можно поенергична, кон трансформација на културата, на вредностите, затоа што ми се чини дека се додека не направиме да биде срамота некој да има сексистички ставови, многу малку може да се направи во сферата на родовата еднаквост, и заштита од родово заснованото насилство. Какви и да се законите, какви и да се институционалните механизми, нив ги одржуваат, ги спроведуваат луѓе. Ако тие луѓе не сфатат колку е важна рамноправноста, ако тие луѓе не се сензибилизирани, ако таа задача ја оставиме само, и само на образованието, тешко дека може да постигнеме многу во иднина.“, порача проф. Николина Кениг на крајот на своето обраќање.
Дијана Тахири
Камера: Атанас Петровски
Монтажа: Ариан Мехмети
Фотографија: Дехран Муратов
