Без политичка волја на политичките елити во Македонија, невозможно е да се постигне уставно загарантираната слобода на мисла, изразување и уверување, слобода на медиуми, коишто се дел и од други законски и подзаконски акти. Ова е заклучокот од дебатата на презентацијата на проектот „Кој им ги врзува рацете на новинарите и како да се одврзат – мерка притвор?“, што во организација на фондацијата „Метаморфозис“ се одржа денеска во ГЕМ-клубот во Скопје.
„Политичките елити досега без исклучок биле заинтересирани да имаат контрола врз слободата на говорот, врз слободниот проток на информации и особено, врз медиумите. Која помалку, која повеќе, а која пак, како што видовме во изминатите десет години, со целосна и апсолутна контрола“, забележа новинарот Теофил Блажевски во своето воведно излагање за затвореноста на македонските институции.
Блажески посочи на слабостите во актуелната регулатива којашто го детерминира истражувачкото новинарство.
„Неопходна е итна и квалитетна промена на законот, итна промена на однесувањето кон информациите и потребата тие да допрат до јавноста од владејачката гарнитура. Потребна е максимална отвореност и достапност и без какво било прашање од кој било новинар“, рече Блажевски, но не ја исклучи и можноста истражувачката сторија да пропадне поради нестручноста и незнаењето на новинарот.
Низ видео презентацијата на трите епизоди од сторијата, координаторот на проектот, Виолета Глигороска посочи на проблемите и пречките на коишто наидуваат новинарите кои работат истражувачко новинарство.
„Ние тргнавме многу амбициозно, со тимот со којшто работевме сакавме на направиме компаративна анализа. Колку барања за притвор се доставени до судот ‘Скопје 1’ од обвинителствата. Колку притвори се доделени, колку се изречени мерки на претпазливост, во колку случаи е изречена мерка ‘домашен притвор’, колку пати е продолжена таа мерка, повторена… За жал, излезе дека тоа е преголем залак и дека бара некое поголемо истражување. Но, имаше и други предизвици. Согласност за изјави во видео-сторијата добивме од поранешни судии, обвинители и новинари, но сегашните се сè уште проблем на ‘ѕидот од тишина’ којшто не успеавме да го пробиеме“, рече Глигороска.
Од оваа дебата беа испратени силни пораки за поголема транспарентност на институциите, за ослободување од трошоци по примерот на други европски држави – при обидот да се дојде до официјални податоци од Централен регистар, коишто согласно со закон, треба да бидат достапни и транспарентни за јавноста, и особено, пораки до новата Влада, со цел во Македонија да се врати истражувачкото новинарство на сцена.
Моника Талеска