Најодговорно ви тврдам, кој и да стане министер за култура, сѐ додека е системот таков каков што е, наместо жива култура ќе имаме култура приклучена на апарати за преживување. Џабе ќе биде сѐ, не доктор, и Мик Џегер да биде министер, исто ќе биде.
Клучното што отсуствува постојано во културата е дебата за суштината на проблемите, зошто – наместо систем кој овозможува културен развој, ние имаме систем кој овозможува статус кво, создава клиентелизам, нееднаква дистрибуција на државната поддршка, многу незадоволства, нееднаков пристап…?
Главната болест на системот е Годишната програма, односно Годишниот конкурс, кој Младиќот љуби да го нарекува „У години један дан“. Замислете, сите уметници, и почетници и доајени, аплицираат на иста апликација, за исти средства, еднаш во годината! Сите барања за поддршка, иако се работи за различни профили на уметници, различни потреби за реализирање на нивните проекти, итн., сѐ е тоа ставено во еден калап!
Нели е тоа е стварно „оТличен проек“!? И потенцијал за несоодветни споредби, мерења кој колку добил, зошто некој не добил, овој бил познат, овој непознат… Само еден пример: лимитот од конкурсната пракса за поддршка на едно музичко ЦД е 80 илјади денари. Сосем доволно за ЦД на некој почетник, млад бенд, но толку можеби би требало да чини само каверот на ЦД на некој од познатите македонски бендови, но комисијата ќе мора да бира меѓу почетници и великани, а да им дава исти пари. Ниту првите добиваат шанса, зашто се натпреваруваат на конкурс со бендови на кои секоја комисија би им дала пари попрво отколку на непознати, ниту пак за веќе етаблираните состави таа поддршка ќе биде доволна за пораст на квалитетот на нивната продукција. Незадоволни и едните, и другите.
А така е во сите конкурсни области, во сценските, визуелните уметности, во фолклорот, културното наследство, во мултимедијалните уметности… Проблеми колку сакаш. Во последниве две години, откога изборот и парите станаа јавни, годишниот конкурс е „буре барут“ за јавноста. Замислете што сѐ се случуваше таму, додека немаше информации, во времето на груевизмот.
Чаре? Има чаре, има и лек, имаше една екипа во културата која тој лек го стави и во националната стратегија за развој на културата 2018-22, но тој лек, за жал, остана само на рецепт, бидејќи никој не се зафати со негово користење за лечење на болеста.
Ќе бидам и поконкретен, за да знае јавноста, дека решението не е тешко и невозможно, еве неколку клучни работи што треба да ги опфати промената на годишниот конкурс:
– Годишниот конкурс треба да се подели според нивото на уметничко искуство и потреби – за почетници, развојни грантови и грантови за големи проекти, во кои учествуваат големите имиња на македонската култура. Така ќе се елиминира нерамноправното натпреварување и финансирање;
– Наместо „У години један дан“, конкурсот би можел да биде постојано отворен, а комисиите да се среќаваат еднаш месечно и да избираат проекти за поддршка. Така ќе биде далеку посоодветно, не само поради тоа што културата е динамична, така ќе се отстрани и притисокот со илјадници апликации во еден тесен период врз администрацијата, што потоа резултира со несоодветна обработка, пропусти при оценувањето и одлучувањето;
– Големите манифестации и проекти, гостувања на светски ѕвезди, за кои одат и големи пари, треба да влезат во подолга процедура на аплицирање, доставување на извештаи од финансиска ревизија, поголема проверка на начинот на работење (слично како за поголеми проекти на ЕУ, УСАИД, ООН итн.), и задолжително да вклучуваат и развојна и промотивна компонента за македонската култура.
Пример: Ако музичка компанија организира концерт на Ролинг Стоунс (дајбоже) или други големи концерти со странски ѕвезди, еден од условите би можел да биде на концертите задолжително да има бендови од Македонија како предгрупи, и/или да пронајде и издаде годишно два-три нови македонски состави, надвор од веќе етаблираните.
Да не должам со состојките на лекот (чисто за копирашите да имаат само до пола), битно е дека тој е пронајден. И еќим за културата ќе се најде, клучно прашање е дали ќе му дадат можност да лечи, оти отпорите главни нема да дојдат од политиката, туку од оние кои редовно, со години и децении, без оглед кој е на власт, навикнале дека баш тој систем, „у години један дан“ је увек „њихов дан“.
Преземање на содржините e ЗАБРАНЕТО (!!!), освен со писмена дозвола од ЦИВИЛ и тоа исклучиво според Условите за користење, авторски права и заштита на приватноста. Повредата на авторските права е забранета со закон. Врз основа на договор за соработка, оваа содржина е достапна за Плусинфо и Слободен печат без ограничувања.