Низ Западен Балкан, транзицијата кон циркуларна економија полека се обликува преку разновиден спектар на иницијативи – некои предводени од локалните самоуправи, други од граѓанското општество, бизнисите или меѓународните донатори. Иако предизвиците како што се политичката нестабилност, слабата инфраструктура и ограничената јавна свест продолжуваат, се појавуваат конкретни напори за поттикнување на одржливо управување со отпад, ефикасност на ресурсите и иновации засновани на заедницата. Овие кратки написи истакнуваат примери од секоја земја во регионот, прикажувајќи ги раните чекори кон циркуларни практики кои имаат потенцијал да инспирираат поширока трансформација. Исто така, ја покануваме нашата публика да сподели приказни и информации за други добри примери за кои знаат.
Во Северна Македонија, се појавија неколку иницијативи од приватниот сектор како рани лидери во примената на принципите на циркуларната економија – особено кај системите за урбано рециклирање и одржливо производство на храна.
Компанијата Пакомак, со седиште во Скопје, се етаблираше како национален лидер во управувањето со отпад од пакување. Работејќи според модел на јавно-приватно партнерство, Пакомак ги координира местата за собирање низ целата земја и работи со општините за подобрување на селекцијата на отпадот на изворот. Според извештајот на компанијата од 2023 година, Пакомак рециклирал над 20,000 тони отпад од пакување во 2022 година, придонесувајќи кон кампањи за подигнување на јавната свест и развој на инфраструктурата во согласност со директивите на ЕУ за отпад.
Во земјоделско-прехранбениот сектор, Везе Шари, компанија за живина со седиште во Тетово, има интегрирано циркуларни практики со користење на органски отпад од производството на јајца за компостирање и производство на енергија. Нивниот пристап со затворен циклус го намалува влијанието врз животната средина, а истовремено ја подобрува оперативната ефикасност. Оваа иницијатива се гледа како модел за другите агро-бизниси во земјата.
На грасрут ниво, организации како што се ЦИВИЛ – Центар за слобода имаат започнато граѓански мониторинг и едукативни проекти за подигнување на свеста за предизвиците во управувањето со отпадот. Медиумската платформа на организацијата откри несовпаѓања меѓу официјалните зелени ветувања и вистинската инфраструктура за отпад, предизвикувајќи јавна дискусија и повици за одговорност.
И покрај овие ветувачки чекори, Северна Македонија продолжува да се соочува со големи пречки. Селекцијата на општински отпад останува недоволно развиена во повеќето региони, зависноста од депонии е висока и јавните податоци за трошењето за животна средина често се недостапни или нејасни. Сепак, граѓанското општество и деловните актери покажуваат дека локалните иновации- поткрепени со притисок за транспарентност-можат да доведат до значајни промени кон поциркуларна економија.
Подготвено од тимот на ЗеленЦИВИЛ, со истражување и уредување поддржано од ВИ (ChatGPT/OpenAI), во рамките на иницијативата на ЛогЕкс мрежата.
Содржината е дел од проектот на ЗЕЛЕН Цивил „Дај петка!“ во рамките на Неделата на циркуларна економија на Западен Балкан (26 мај- 1 јуни 2025) под мотото „Од локални решенија до регионално влијание“ .
Иницијативата ја спроведува регионалната мрежа ЛогЕкс, каде ЦИВИЛ е членка, . Мрежата ја започна угледната тинк-тенк организација Балкан Форум од Косово, а со поддршка на Rockefeller Brothers Fund од САД.
