Реформистот Масуд Пезешкијан е новиот претседател на Иран

Реформистичкиот кандидат Масуд Пезешкијан победи на претседателските избори во Иран, соопшти изборната власт на земјата во саботата, победувајќи го неговиот ривал во клучното гласање во услови на зголемени тензии и на домашен и на меѓународен план.

Од 30,5 милиони преброени гласови во вториот круг од петокот, Пезешкијан освои повеќе од 16,3 милиони, надминувајќи го ултраконзервативниот Саид Џалили, кој освои повеќе од 13,5 милиони, според државната Прес ТВ. Одѕивот на гласачите бил 49,8 отсто, објави Прес ТВ.

Пезешкијан беше избран во вториот круг на гласање, откако обезбеди најголем број гласачки ливчиња во првиот круг, пред Џалили. Во првиот круг беше забележан најмал одѕив на претседателските избори од формирањето на Исламската Република во 1979 година.

Предвремените избори што го доведоа на власт се одржаа откако претседателот Ебрахим Раиси загина во хеликоптерска несреќа во мај во оддалечениот северозапад на Иран, заедно со министерот за надворешни работи Хосеин Амир-Абдолахиан и други официјални лица. Пратеникот беше единствениот реформски кандидат кој се натпреваруваше за највисокото избрано место во земјата, откако на десетици други кандидати им беше забрането да се кандидираат.

По победата, Пезешкијан апелираше за единство и поддршка од сограѓаните Иранци во изјава објавена до X.

„Почитуван народе на Иран, изборите завршија и ова е само почеток на нашата поддршка/работа. Тешкиот пат пред нас нема да биде трасиран освен со вашата поддршка, емпатија и доверба. Ви ја подавам раката и се колнам во моето достоинство дека нема да ве оставам сами на овој пат. Не ме оставајте сам“, напиша тој.

Тој го фаворизираше дијалогот со непријателите на Иран, особено околу неговата нуклеарна програма, и го гледа тоа како средство за решавање на внатрешните прашања на земјата.

Кој е Масуд Пезешкијан

Министер за здравство на реформскиот претседател Мохамад Катами, Пезешкијан е обучен кардиохирург и пратеник. Тој се здоби со важност за неговиот став против задушувањето на продемократските протести и насилството во 2009 година, извршени од озлогласената полиција за морал во 2022 година, по смртта на Махса Амини. Амини почина во притвор на полицијата за морал, откако беше приведен поради непочитување на строгиот кодекс на облекување на Исламската Република за жените. Стотици беа убиени и илјадници уапсени додека властите се обидуваа да ги задушат протестите, според Обединетите нации.

За време на протестите во 2022 година, Пезешкијан во интервју за иранската телевизија ИРИНН рече: „Тоа е наша вина. Сакаме да ја спроведеме верската вера преку употреба на сила. Ова е научно невозможно“.

Тој се претстави како кандидат за сите Иранци. „Меѓу моите поддржувачи има и леви и десни, дури и оние кои не се молат“, рече тој на неодамнешната претседателска дебата.

Откако ги загуби сопругата и едното дете во сообраќајна несреќа во 1994 година, тој посвети голем дел од своето време на политиката. Пезешкијан се кандидираше за претседател на изборите во 2013 и 2021 година, но не успеа да постигне напредок.

Експертите велат дека поумерено лице во претседателството би можело да го олесни дијалогот меѓу Иран и западните држави. На домашен план, Пезешкијан, исто така, може да воведе некои општествени промени, што ги нагласи за време на неговата изборна кампања, иако експертите предупредуваат дека таквите потези се далеку од загарантирани.

Пезешкијан го презема претседателството во време кога неговата земја е вовлечена во ескалација на тензиите со Израел и неговите западни сојузници, предизвикани од војната во Газа и унапредувањето на иранската нуклеарна програма.

Пред само три месеци, Иран и Израел за првпат разменија оган додека конфликтот во Газа се прошири. Израел сега се подготвува за потенцијален втор фронт против Хезболах, главниот регионален застапник на Иран, во Либан.

Реториката меѓу Иран и Израел ескалира минатата недела, бидејќи мисијата на Иран во Обединетите нации рече дека доколку Израел „се впушти во целосна воена агресија“ против Либан, тогаш „ќе дојде до уништувачка војна“.

Подготви: Д. Тахири