Путиновата пропагандна машинерија и досега, а особено со почетокот на воената агресија врз Украина, во создавањето на искривена слика за тековните случувања и за оправдувањето за најзините недемократски постапки и воени акции, се потпирала на креирање лажни вести, фотомонтажи, „deep fake“ видеа, и нивно споделување по интернет мрежите. Иако, во последно време, демократскиот свет успева руската пропаганда да ја сузбие во голема мера, односно, многу брзо дезинформациите креирани во кујните на Кремљ стануваат разобличени, сепак, прилично голема количина на токсични лажни вести од Русија успеваат да го најдат својот пат до поддржувачите на социјалните мрежи.
Всушност, Путин и не измислил нешто ново во овој поглед. Креирањето лажна историја и преиначување на настаните преку ретуширање на фотографии, датира од поодамна, уште од советскиот сталинистички период , од почетоците на дваесеттите години на минатиот век.
Иако, Сталин во тоа време немаше фотошоп, тоа не го спречи да ги избрише трагите на неговите непријатели од историските книги. Користејќи алатки кои сега изгледаат неверојатно примитивни, советските прото-фотошопери направија „некогаш познати личности да исчезнат“ и направија фотографии (rarehistoricalphotos.com) што го претставуваат Сталин „како единствен вистински пријател, другар и наследник на Ленин, водачот на Болшевичката револуција и основач на СССР.
Еден ден политичарот можеби бил подобен, следниот ден би можел да се соочи со стрелачкиот вод како непријател на народот. Во Советскиот Сојуз, луѓето буквално беа испишани од историските книги со користење на техники за манипулација со фотографии.
Откако дојде на власт во 1929 година, Сталин им објави војна на Советите кои ги сметаше за извалкани од нивните врски со политичките движења кои дојдоа пред него.
Почнувајќи од 1934 година, тој збриша група политички „непријатели“ која постојано се менуваше. Околу 750.000 луѓе загинаа за време на Големата чистка, како што е сега познато, а повеќе од милион други беа протерани во оддалечените области за да вршат тешка работа во гулазите.
За време на чистките, многу од непријателите на Сталин едноставно исчезнаа од своите домови. Други беа егзекутирани јавно по ревијални судења. И бидејќи Сталин ја знаеше вредноста на фотографиите и во историскиот запис и во неговата употреба на масовните медиуми за да влијае на Советскиот Сојуз, тие често исчезнуваа и од фотографиите.
Оваа квази-занаетчиска работа, една од попријатните задачи за уметничкиот оддел на издавачките куќи во тоа време, бараше сериозна умешност со скалпелот, лепилото, бојата и воздушната четка. На овој начин, Сталин би можел да нареди испишани од историјата таквите другари што тој на крајот ги сметал за нелојални (и кои обично ги завршувал како погубени).
На првата фотографија се глада Николај Јежов, на сликата десно од Сталин, подоцна беше отстранет од оваа фотографија на Московскиот канал
Понекогаш, „фото-докторирањето“ значело враќање во минатото за да се промени историскиот запис, како кога Сталин нареди Леон Троцки, кој помогна во создавањето на комунизмот, да се елиминира од сите фотографии.
Откако Троцки беше прогонет од Сталин поради неуспешна опозиција на неговото раководство, револуционерот беше исечен, четкан со воздух и прикриен на безброј фотографии.
Понекогаш, Сталин се вметнувал во фотографиите во клучните моменти во историјата или барал фототехничари да го направат да изгледа повисок или поубав. Овде, во оваа статија, составивме фото колекција со такви примери.
Оваа слика е направена во 1926 година и го прикажува Сталин со партиските шефови Николај Антипов, Сергеј Киров и Николај Шверник (од лево кон десно). Еден по еден, сите освен Сталин исчезнаа од сликата.
По сите фото манипулации направени низ годините, Сталин остана сам на фотографијата.
Оваа историска слика ги прикажува младите социјалисти во 1897 година пред некои од нив да дојдат на власт. Ќе го препознаете младиот Владимир Илич Ленин (во средината) – се разбира, тој го задржа своето место. Александар Малченко (стоеше лево) немаше толку среќа: во 1930 година беше обвинет дека е шпион, погубен и заменет со бела точка.
Ова е уште еден случај на „украсување“ слика со дополнителни детали. Ленин зборува пред толпата во 1920 година, но четири години подоцна, пред да ја објават сликата, уредниците решија да ја направат неговата публика поголема – па затоа искористија поголема толпа од друга фотографија.
Ленин, кој беше претворен во еден вид социјалистички светец по смртта во 1924 година, остана константа на сите фотографии. Но, оние што го опкружуваа честопати немаа толку среќа. Оваа групна фотографија од 1920 година содржеше толку многу „народни непријатели“ (Григориј Зиновиев, Николај Бухарин, Карл Радек – сите стрелани во 1930-тите) што властите ја скратија само на Ленин и писателот на пролетаријатот Максим Горки (зад Ленин, со мустаќи) .
На оваа фотографија од 1920 година, Троцки, со капа, стои во близина на Ленин кој држи говор од трибина. Во подоцнежната верзија, Троцки никаде го нема. Троцки беше протеран од СССР во 1929 година, но тој ја продолжи својата политичка борба против Сталин од странство, пред да биде убиен од послушникот на Грузиецот во 1940 година.
Чистењето на советската историја понекогаш беше за додавање аспекти, а не само за нивно бришење. На пример, оваа слика од демонстрации во 1917 година не се сметаше за доволно револуционерна од страна на моќниците: натписот на продавницата лево вели „Часовници. Злато и сребро“ а текстот на знаме е нечитлив. Но, малку болшевичка магија подоцна и на натписот пишува „Ќе го земеш твоето преку борба“, а знамето – „Долу монархијата!“
Ретуширањето на историјата, советите го продолжија и за време на Втората светска војна. Фотографијата „Советското знаме над Рајхстагот“ на Евгениј Калдеи каде советските војници креваат знаме на врвот на зградата на Рајхстагот за време на битката кај Берлин е можеби најпознатата фотографија од Втората светска војна, за која подоцна се откри дека е исценирана и изменета.
Фотографијата на Калдеи беше директно инспирирана од фотографијата на Иво Џима на Розентал. Забележувајќи го публицитетот што го добила фотографијата на Иво Џима, советските власти (можеби самиот Сталин) му наредиле на Калдеи да лета од Москва до Берлин за да направи слична фотографија што ќе ја симболизира советската победа над Германија. Калдеи носел со себе големо знаме, сошиено од три покривки за маса токму за таа цел, од неговиот вујко.
Кога Калдеи пристигнал во Берлин, размислувал за неколку поставки за фотографијата, вклучително и Бранденбуршката порта и аеродромот Темпелхоф, но се одлучил за Рајхстагот, иако советските војници веќе успеале да подигнат знаме над оваа зграда неколку дена претходно. Калдеи регрутирал мала група војници и на 2 мај 1945 година продолжил да ја рекреира сцената.
Но, во Москва, советските цензори кои ја прегледале фотографијата забележале дека еден од војниците има рачен часовник на секоја рака, што укажува на тоа дека тој ограбувал.Тие не сакале оваа фотографија да претставува слика за нивната земја.
Побараа од Калдеи да отстрани еден од часовниците. Калдеи не само што го направил тоа, туку и го затемни чадот во позадина. Добиената слика беше објавена набргу потоа во магазинот Огоњок. И постигна светска слава.
Со своето диктаторско владеење, рускиот претседател Владимир Путин го продолжува делото на својот „идол“ Сталин, но во овој случај, се чини дека ученикот го надминал учителот.
Драган Мишев
