Стопанската комора на Северна Македонија на прес конференција информираше за преземените активностите за изнаоѓање подобри решенија за примена на “недела-неработен ден“, откако на седница на УО на Комората одржана на 21.1.2022 година одлучи дека на 18 февруари 2022 година, на денот на 100-годишнината на Комората, ќе ги повлече иницијативите пред Уставниот суд на РСМ во врска со законското решение за „недела – неработен ден“ доколку во периодот што претстои се најдат сеопфатни решенија за проблемите со кои се соочуваат компаниите околу спроведувањето на Законот. За таа цел на 27.1.2022 година се одржа средба на 50-тина компании, на која се донесе заклучок да сеинтензивираат активностите за изнаоѓање подобри решенија за примена на “недела-неработен ден“со конкретни предлог-решенија.
Меѓу дејностите на кои моментно, со таксативното набројување во Законот, им е дозволено работење во недела, испуштени се суштинските, како градежништвото или трговијата (на големо и мало), кај кои е неопходен континуитет во работните процеси.
Како што истакна Орде Ѓорѓиоски од „Витаминка“ АД Прилеп, од недовлно јасни причини се утврдија дејностите каде по исклучок, согласно специфики, би можело да се работи во недела, а друг ден да биде за одмор. Не ни е јасно од каде некои дејности се повластени, а некои изземени. Кои биле критериумите?. Потребно е едноставно регулирање, без таксативно наведување на дејностите кои ќе имаат право да работат во недела и да се овозможи со пријава до Инспекторатот за труд кои компании сакаат, да работат, но и на работниците да им исплати додаток на плата. Како претставник на прехранбениот сектор, законското решение мора да ја поддржува и четирисменската работа, рече Ѓорѓиоски.
Тој истакна дека ако и натаму дополнително се предвидуваат дејности кои би работеле во недела, само ќе се стимулира правната несигунрост, а Законот ќе биде подложен на чести ревизии и дополнувања.
Во секторот градежништво без можност за работа останаа градежништвото, индустријата на градежни материјали и неметалите иако постојано се укажуваше дека поради спецификите на овие дејности потребен е континуитет во работата и непречено одвивање на техничко – технолошкиот процес, а сепак се изоставени во исклучоците на Законот за работни односи, посочи м-р Нена Николовска од Стопанската комора во име на здружението на градежништвото, индустријата на градежни материјали и неметалите. Пример за тоа вели е производството на други неметални минерални производи како што е производството на цигли, ќерамиди и производи од печена глина. За илустрација, техничко – технолошкиот процес, односно процесот на производство на керамички производи се одвива во печки што имаат сложен процес на работа и работат на темптература на 1.000 степени целзиусеви, додека процесот на гасење и нивно повторно рестартирање трае две недели (една недела гасење, една недела рестартирање) за да не дојде до хаварија. Притоа, едно палење на печката чини 150.000 евра, а честото гасење и рестартирање доведува до оштетување на структурата на печката што предизвикува дополнителни трошоци за ремонт. Оттука, ваквото решение не само што сериозно се одразува на финансиските резултати на компаниите, доведува и до ризик од хаварии и загрозување на безбедноста и здравјето при работа, но и до вишок на капацитети што негативно ќе се одрази и врз самите вработени. Следен проблем е производството на цемент кое исто така не трпи прекин поради природата на работата и активностите кои произлегуваат од дејноста. Загревањето на печката трае минимум 18 часа, што значи дека доколку не се работи во недела ќе повлекува значително намалување на капацитетите и во понеделник. И производството на производи од гипс за градежни цели кој се изведува во високи печки, стандардно овој процес се прекинува 3 дена на 3 месеци за техничка ревизија.
Кај производство на битуменски хидроизолациони материјали поради сложениот техничко технолошки процес греењето се прекинува само за време на колективен одмор и по завршувањето на колективниот одмор повторно се вклучува и континуирано се одржува. Оттука стопирањето на процесите во недела неминовно ќе придонесе и за намалување на капацитетите, како и за конкурентноста на деловните субјекти што наместо посакуваната цел може да доведе до затворање на фабриките и губење на работните места, вели Николовска.
Од градежниот сектор информираат дека во јануари 2022 година, доколку недела беше работен ден ќе можеа да се реализираат 12 успешни работни денови, меѓутоа беа реализирани само 4 успешни денови бидејќи сите компании беа приморани да ги поврзуваат деновите кога има невреме со неработните денови (недела и празници). Велат новото законско решение не е во интерес на сите работници бидејќи ја скратува можноста за заработка на работниците кои сакаат да заработат повеќе. Подобрувањето на работните услови, цениме дека не треба да се гледа само низ призмата на празниците или неработните денови, туку и низ призмата на мотивираноста и продуктивноста на работниците. Поради тоа, потребна е флексибилност во организирањето на работните процеси, а акцентот да се стави на инспекцискиот надзор во однос на примената на важечките прописи.
Васко Ристовски, во име на секторот трговија укажа на потребата работата во недела како ден за неделен одмор за сите дејности да се регулира исклучиво со законот за работните односи бидејќи со посебниот закон за трговија различно се уредени работата во недела во трговијата на големо и мало; работното време; додатоците на плата за работа во недела и јавните давачки. Укажува дека без никакви претходно утврдени критериуми се ставени во нееднаква правна положба. Дополнително вели Ристовски, укажуваме и на неколку аспекти кои се во поткрепа на ставот дека решенијата кои се однесуваат за работа во ден на неделен одмор треба да се уредат единствено со Законот за работните односи и да се однесуваат на сите работодавачи и сите работници без оглед на видот на дејноста која ја вршат.
-Согласно Законот за трговија, компаниите не смеат да работат во недела, на државни празници и други празници кои се определени како неработни денови согласно со закон, а воЗаконот за работните односи единствено се забранува работа во недела.
-Со Законот за трговија се предвидува дополнителна јавна давачка од 2% од вкупниот приход остварен во претходната година во недела и на празници за компаниите на кои им е дозволено да работат што не се поклопува со интенцијата на законодавецот, за остварување на правото на неделен одмор и заштита на правата на работниците.
-Нееднаков третман на трговците на мало и моловите од аспект на дефинирање дека само моловите со минимална ефективна површина за (8.000 м2), може да работат, без никакви образложение за вака поставениот критериум.
-Различно вреднување на трудот на работниците од страна на законодавецот од аспект на надоместокот што е предвиден за вработените во Законот за работни односи 50% плус дневница за работа во недела, а за работниците во трговијата предвидена е 100% дневница за работа во недела и на празници.
-Во законот за трговија целосно е заборавена можноста за работа на трговијата со нафта и нафтени стратешка дејност без која многу работни процеси не смеат да бидат прекинати. Ова значи дека компании кои се стратешки партнер на државата особено во услови на кризна состојба во енергетскиот сектор не може да работат во недела бидејќи трговијата на големо не е предвидена како исклучок од правилото дека недела е ден на неделен одмор.
Согласно сето погоре кажано, Даниела Михајловска Василевска од стопанската комора на прес конференцијата истакна дека водејќи се од Уставот како највисок правен акт во земјава согласно кој слободата на пазарот и претприемништвото се утврдува како темелна вредност на уставниот поредок и се гарантира еднаквата правна положба на сите субјекти на пазарот, истовремено имајќи го предвид фактот дека условите за стопанисување поради светската здравствено економска, финансиска и енергетска криза се отежнати а дополнително компаниите се соочуваат и со недостиг на кадар,членките на Комората имаат јасен став по прашањето за работа во недела.
Стопанската комора е институција која ги застапува фирми а во фирмите се и работодавачите и работниците и во таа насока предлага решенија за подобрување на имплементација на Законот во интерес на сите. Комора на иднината е концепт кој се грижи за своите членки, а работниците се клучни за успехот на економските субјекти и доследно треба да се почитува нивното уставно загарантирано право на платен дневен, неделен и годишен одмор, меѓутоа истото во никој случај не смее да подразбира изречна забрана за вршење на економска дејност и повреда на принципите на пазарната економија на кои се темели уставниот поредок. Затоа предлагаме – Компаниите да имаат можност самостојно да го организираат извршувањето на работите соодветно на спецификите на работните процеси од секоја дејност во сите седум дена од неделата, а на работниците да им се обезбедат сите права од работен однос, што треба да вклучува и плаќање на дополнителен додаток поради работа во недела како ден за одмор. При тоа за сите дејности без икслучок, единствено во законот за работните односи да се дефинира работа во недела како ден за неделен одмор.
Цивил од предходно веќе ја отвори темата за доработка на Законот со кој се прогласува неделата како неработен ден. По бројните реакции кои стигнаа во редакцијата, се чини дека освен кај синдикалните раководство, овој закон не наиде на одобрување токму кај оние за кој е наменет, работниците, а особено кај малите сопственици вклучени во трговијата на мало со овошје и зеленчук. Овој закон отвора неколку прашања поврзани со работничките права, социјалната правда и еднаквоста, за што ЦИВИЛ веќе пишуваше и побара одговори од надлежните институции.
