ВОЈО МАНЕВСКИ
Има ли состојби што не сакаме да си ги признаеме, ги согледуваме, ама не си ги признаваме? Како глумци на кои им е зададен текст и гледаат да го изговорат, двоумејќи се колку да глумат, а колку да ги вклучат сопствените емоции.
Знам дека никој не сака да чита песимистички текстови. Знам дека емоциите денес се луксуз што не можеме да си ги дозволиме. Сѐ знам, ама некогаш тежината на она што го согледуваш ти тежи во душата и како грутка во грлото не ти дава да испуштиш пријатни звуци, туку крчиш како расипана плоча изгребана од долго свирење.
А токму сакав да пишувам за социјалните и кризните мерки во минатите години. Тие мерки се финансиски и материјални, а мене ми изгледа дека на мојов народ му требаат мерки за надеж дека е можно и подобро утре. Еден угледен професор по економија, а со безнадежен талент за политичар, вчера изјави дека целата атмосфера ќе се сменела ако се промени власта и ако нему му се даде да ги води економските политики.
Е професоре, професоре, кога едно тело почне да паѓа за да се сопре потребна е сила поголема од резултатот од неговата тежина и брзината на паѓање. Таква сила веќе немаат политичките понуди и во кампања и после неа. Не ги знам формулите и моделите за мерките, ама знам да ги читам лицата на моите сограѓани и со зголемена диоптрија на очилата да видам кој поминува покрај мене. Не си ти адресата на која треба да им се упатат пораките, таа е затскриена и завиена во економско-финансиска моќ која без пардон и правда се насобра во новата каста која ведри и облачи во заедницава. Нив треба да ги прашаме за низа состојби.
Викендов времето во мојот Штип личеше повеќе на првите денови на пролетта отколку на деновите пред свети Трифун. Ова некогаш ќе беше идеална атмосфера за шетање и оговарање на сѐ и сешто. Денес некако сѐ се скусило, па и време се нема, иако само со него можеме да располагаме. Она што веднаш се воочува е дека штипјани остареле.
Ако наиде некој патник намерник ќе констатира дека овде живеат само граѓани кои се родиле во минатиот век. Ај, си реков, денес е такво време, па младите подолго за викенд поспиваат. Но, ни пладневните часови не ја изменија сликата. Во маркетите слично – на касите редица од пензионери, кандидати за пензија и нервозни касиерки кои прескокнале неколку години од образованието. Посебно кога се учело доброто однесување и обраќање кон постарите со персирање.
Грдо звучи кога на постар свој сограѓанин му се обратиш со намуртено лице и реченица како да го праќаш во геронтолошки центар – ТИ ШТО САКАШ? Нервозната атмосфера, дополнително наелектризирана со тенкиот џеб е како експрес лонец пред пукање. Незадоволството од сѐ околу себе толку се чувствува што чиниш го згуснува воздухот. Во вакво опкружување партиите со анти-естаблишмент пораки стануваат примамливи. Никој не мисли за цената што може да се плати, бидејќи омразата го замаглува расудувањето.
Шетам низ мојов град и наидувам на пензиониран инженер кој долги години беше вработен во Електростопанството. Му дојдов некако како торба во која ги истресе сите свои размислувања за новите трендови во тој сектор. Слушај новинар, да напишеш нешто за трендовите во производство на струја. Од тоа ќе зависи и економијата и иднината. Ова околу изборите е само завеса зад која се случуваат крупни промени, многу пари се во игра и нема ништо да биде случајно.
Овој процес е како растурање на едно семејство и правење на ново, а влада ќе прави онаа партија која ќе ги препознае главните играчи. Целата владина политика за субвенции во цената на струјата е дел од новата политика. Сите што ќе се повикуваат на зачувување на некакви државни интереси во изградбата на нови капацитети се всушност за зачувување на сегашната улога на главните играчи на тој пазар. Европа од лани ги информира своите стопанственици дека времето на евтина енергија помина, па сега ќе се користат сите моќности за производство на струја и ниту една државна граница нема да е пречка.
Засега владата успеа да го задржи во кондиција системот и тоа е многу важно затоа што е потребен систем на кој може да се надоградува и ако има нешто што направила добро тоа е тоа. Сега кога ќе треба да влезат големи енергетски компании отпорот кон инвестициите ќе се зголемува. Ќе се користат сите популистички мерки за да се сопре тој тренд. Надежта е дека ќе се разговара со инвеститорите од позиција на нова влада – не заради интересите на граѓаните, туку за да се биде дел од договарањата во процесот што ќе трае следнава деценија.
Загрозени се нивните интереси на шпекуланти во бизнисот со струја. Ете, сега читаш дека се загрозувало земјоделското земјиште во Овче Поле, а соларната централа ќе се гради на земјиште кое е одамна национализирано за изградба на карго аеродромот. Ако беше изграден тој аеродром што ќе се сееше на таа површина? Авионите не слетуваат врз ниви со жито, нели?
Не му одговарам зошто целата негова теорија ми изгледа логична, иако признавам дека малку знам за тоа. Но низ глава ми прелета веднаш една мисла – па ние сме во ваква состојба затоа што, завалиички, си немаме одговорни луѓе на одговорни места! Постојано на позиции се поставуваат „кадри“ чиј опсег на размислување е максимум до следните избори, а за тоа време преземаат чекори само ако им е во личен интерес или во интерес на тој што непосредно ги поставил. Кој будала ќе прави стратегии, планови за после 10 или повеќе години? Си велат – кој ќар имам јас, ма што има сега да се заморувам со тоа… за да „му ги нарусам очите“ на некој друг. Простете за „штипизмите“, но пишувам како што ми се мота во главата…
Се сетив, а го знам ова, бидејќи во тоа време бев советник во општината. Пред некои 15 години во Штип, на Серта, локација на тромеѓата на општините Штип, Радовиш и Конче, требаше да се гради парк на ветерници, се зборуваше за моќност од над 100MW. Се правеа анализи, се снимаше „розата на ветрови“ и се покажа дека постојат услови за поставување на ветерниците. Носителот на проектот, беше некоја шпанска фирма, донесе и инвеститор – ни помалку ни повеќе Самсунг Тешки Индустрии (Samsung Heavy Industries). Самсунг, ееееј!
И не бараа ништо, сами ќе ги градеа „вентилаторите“, ама по пат ќе ги изградеа и пристапните патишта по с’ртовите на Серта, ќе го заживееја регионот, по некое село можеби немаше да остане без жители и замислете, никој не бараше никакви субвенции. Единствено требаше да се откупува струјата по гарантирана цена која државата ја одредуваше. Ги пречекавме во Штип и како ненадлежни за таков тип на објекти ги препративме кај надлежните во Владата. Што потоа се случи не знам, јавноста не дозна, но Ветерници на Серта – нема. А го нема ни Самсунг во Македонија, освен се разбира преку електрониката која се прави кој знае каде во светот.
Онака, лаички си помислувам, што ли требаше да се направи за да се реализираше тој проект? Некако ми се чини дека ако тогаш им се понудило само мало делче од тоа што сега им се нуди на „стратешките инвеститори“, одамна ќе вртеа вентилаторите кај Серта. Што уште дополнително ќе донесеше корејскиот гигант, може да си погодуваме. (А зошто ни на крај памет не ми текна да напишам – „ЈУЖНО корејскиот“?).
За 30 години преку државната ЕСМ се изградени капацитети за нешто помалку од 150 мегавати. Сѐ другото се приватни инвестиции на домашни и странски компании, а се со капацитет од 900 мегавати. Зошто на секоја шанса да се градат нови капацитети се дига и кука и мотика против тој проект. Посебно ако инвеститорот не е поврзан со „семејството“ на трговци со енергија?
Сѐ мора да остане во рамките на семејството, велат познавачите. Има ли поврзаност со противењето за почеток на преговорите со Европа и реформите на пазарот на енергенси? По сѐ изгледа сѐ е поврзано, а само ние почитувани граѓани сме без врска. Такви без врска ќе треба да ги гласаме кандидатите што оние со семејни врски ќе ни ги предложат. А сте си ги погледнале ли последните сметки за јануари? Како тоа за дупло се поголеми од сметките за декември? Па нели не е поскапена струјата? Сто прашања на кои само ние можеме да бараме одговори, ако сакаме да сме граѓани, а ако не сакаме – ќе чкртаме со забите и толку. Јас ќе славам Трифун, а вие како сакате, Валентин не ви бега!
Текстот е личен став на Авторот.
