Здружението за загрозени народи, невладина организација со седиште во Германија, која се залага за човекови права во светот, апелираше до земјите-членки на ЕУ, НАТО алијансата и Советот за имплементација на мирот во Босна и Херцеговина (ССМ), повикувајќи ги „да го спречат избувнувањето на нова војна во Босна и Херцеговина“, јавуваат српските медиуми, пренесе ЦИВИЛ Медиа.
Од оваа организација бараат воведување санкции против Владата на Република Српска, дополнително зајакнување на воената мисија на ЕУ во Босна и Херцеговина и поддршка на државните институции на Босна и Херцеговина во зачувувањето на уставниот поредок.
Писмото потпишано од претседателот на Одборот на директори на Друштвото за ранливи народи, Буркхард Гаули, беше испратено до адресите на претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лејен, претседателот на Советот на Европа, Антонио Луис Сантос да Коста, претседателката на Европскиот парламент, Роберта Мецола, високиот претставник за надворешна политика и безбедност на ЕУ, Калас Риус Кубилиус, генералниот секретар на НАТО, Марк Руте и комесарот за човекови права на Советот на Европа, Мајкл О’Флаерти.
„Здружението за загрозени народи со години предупредува на можна ескалација на безбедносната ситуација во Босна и Херцеговина. Зајакнат со поддршката на Москва, Будимпешта и Белград и отсуството на конкретни и координирани реакции на Советот за имплементација на мирот во Босна и Херцеговина на неговата политика на распаѓање и колапс на државата, која трае со години и станува се пожестока, Милорад Додик, претседателот на РС, презеде најодлучен чекор за промена на Уставот Република Српска, воведе право на отцепување и здружување со други држави и планира поделба на округот Брчко, се наведува во писмото.
Водени од примерот на Владата во Кремљ, донесен е Законот за „странски агенти“ со цел следење и ограничување на работата на невладините организации.
За само неколку недели новиот Устав би можел да биде усвоен во Народното собрание на Република Српска, во кое мнозинство има партијата на Милорад Додик, СНСД. Со ова Додик би го отворил патот кон отцепување на Република Српска и нејзино припојување кон Србија, како и зајакнување на неговиот авторитарен режим.
Усложнувањето на политичката криза во Босна и Херцеговина очекувано следеше по пресудата на Милорад Додик на 26 февруари 2025 година, со која тој во прв степен беше осуден на една година затвор и шестгодишна забрана за вршење на должноста претседател на Република Српска поради непочитување на одлуките на високиот пратеник. Иако пресудата се однесува исклучиво на него лично и на неговите постапки, тој јавно ја прикажува како напад врз српскиот народ и Република Српска, а сите кои го тврдат спротивното ги осудува како непријатели и предавници на српскиот народ.
Веќе набргу по изрекувањето на пресудата, на 5 март 2025 година, како претседател на Република Српска потпиша указ за законите што по негова иницијатива беа изгласани во Народното собрание на РС и кои ја спречуваат работата на државните институции на територијата на Република Српска. Законите беа поништени со привремена мерка на Уставниот суд на Босна и Херцеговина, но ниту Милорад Додик и Владата на РС не ја почитуваат таа одлука.
Обвинителството на БиХ, кое во случај на напад на уставниот поредок, ги истражува Милорад Додик како и Радован Вишковиќ, премиерот на РС и Ненад Стевандиќ, претседателот на НСРС, испратило неколку покани за нивно сослушување, а откако тие не одговориле, издало наредба за нивно одземање. Со помош на СИПА, распишана е потерница до правосудната полиција. Официјални лица на МУП на Република Српска, сепак, веднаш најавија дека нема да дозволат нивно апсење.
Токму оваа ситуација носи потенцијален ризик за безбедносната ситуација во Босна и Херцеговина. Вооружен конфликт меѓу МУП на РС и СИПА може да резултира со пошироки конфликти и во општеството. Повратниците кои живеат во Република Српска, меѓу нив и семејствата на жртвите од геноцидот во Сребреница, деновиве не се чувствуваат безбедно во своите домови. Некои од нив веќе ги напуштија своите домови.
За несигурноста на повратниците сведочи и фактот што Меморијалниот центар во Сребреница привремено ја прекина работата. Многубројните преживеани жртви на геноцид и злосторства против човештвото се многу загрижени и ваквиот развој на настаните ги потсетува на настаните од 1992 година.
Земјите-членки на Советот за спроведување на мирот во Босна и Херцеговина, како и членките на Европската унија мора да дејствуваат итно. Тие мора да спречат избувнување на нова војна со дополнително зајакнување на военото присуство на ЕУФОР. Во моментов, во БиХ има вкупно 1.500 војници на ЕУФОР, вклучително и 400 војници кои пристигнаа деновиве, и тоа не е доволно за вистински да се обезбеди мир во оваа ситуација, се наведува меѓу другото во писмото.
Распадот на Босна и Херцеговина и избувнувањето на нова војна би имало далекусежни и непроценливи последици за цела Европа. Тоа би значело дестабилизација за целиот регион со потенцијални вооружени конфликти во сите земји од Југоисточна Европа.
Ваквиот развој на настаните и отворањето на нов фронт во Европа само ќе му користи на режимот на Путин. Повторно ќе се бројат жртвите во Југоисточна Европа, а стотици илјади бегалци повторно ќе застанат пред вратите на земјите од Европската унија“, порачуваат од Здружението понатаму во писмото.
Д. Т.
