Додека студентските продемократски протести не стивнуваат, довербата на српските граѓани во Европската унија нагло опаѓа. Политичката и општествена криза во Србија ја става ЕУ во тешка позиција – помеѓу одбраната на демократските вредности и заштитата на сопствените економски интереси.
Насилниот инцидент пред парламентот во Белград, кога беше повреден еден човек, дополнително ја вжешти атмосферата. Владата го нарече настанот „терористички напад“ и го поврза со студентските протести кои траат речиси една година, пишува Еуроактив.
Овие протести почнаа по трагедијата во Нови Сад во ноември 2024 година, кога се урна новоизградена железничка настрешница и загинаа 16 лица. Она што започна како барање за одговорност прерасна во најголемото продемократско движење во последната деценија.
По оставката на премиерот Милош Вучевиќ, претседателот Александар Вучиќ — поранешен портпарол на режимот на Милошевиќ — одговори со засилена реторика и репресија. Според Freedom House, неговата Српска напредна партија систематски ги ограничува медиумските и граѓанските слободи.
И покрај тоа, реакцијата на ЕУ останува воздржана. Европскиот парламент ја осуди „државната репресија и политичката поларизација“, но Европската комисија се задржа на дипломатски тон, оценувајќи ги извештаите за насилство како „длабоко загрижувачки“.
Меѓутоа, довербата на Србите во ЕУ е во слободен пад: поддршката за членство опадна од 64% во 2020 година на само 33% во 2025 година – најниско ниво во регионот.
Голем дел од антиевропското расположение се поврзува со контроверзниот проект за рудник на литиум во Јадарската долина, што го развива мултинационалната компанија Rio Tinto.
Проектот, кој треба да почне со работа во 2028 година, би обезбедил до 90% од европската побарувачка за литиум – клучен ресурс за зелената транзиција на ЕУ. Но повеќе од 60% од Србите се против, стравувајќи од загадување и уништување на земјоделските површини.
„ЕУ знае дека овој проект не може да опстане под вистински демократска влада“, коментира британскиот аналитичар Ерик Горди. „Ниту една власт што ја слуша волјата на народот не би ја преживеала антиминската бура.“
Срѓан Мајсторовиќ од белградскиот Центар за европски политики предупредува дека Европската унија ја потценува длабочината на незадоволството: „Вистинската стабилност и долгорочни интереси на Европа зависат од демократска Србија. Ако ЕУ продолжи да калкулира, ќе се соочи со прашањето што многу Срби веќе го поставуваат: Каде беше кога бев никој – како да ти верувам сега?’“
извор: Еуроактив
