На панел дискусијата на ЦИВИЛ, на тема: На „балот“ за човековите права на Ромите, учествуваа Заменик-народен правобранител, Васка Бајрамовска-Мустафа, Елвис Мемети, советник за инклузија на Ромите во Владата на РСМ, Мабера Камбери, претставничка на МТСП, Тефик Махмут, граѓански активист и Рамуш Муарем – Цирко, новинар, и Џабир Дерала, ЦИВИЛ. Панелот го модерираше Дехран Муратов, ЦИВИЛ.
Васка Бајрамовска-Мустафа, заменик-народен правобранител, на дебатата на ЦИВИЛ „На „балот“ за човековите права на Ромите“ се осврна на заштита на правата на Ромите.
„Институцијата Народен правобранител постои повеќе од 20 години со мандат да ги штити уставните права на граѓаните, вклучително и Ромите. Во оваа институција водиме статистика за нашите потреби за почитување на правото на само изјаснување на граѓаните. Од година во година бројот на поплаки поднесени од ромската заедница се зголемува. Тоа не ја одразува вистинската бројка на секојдневно ниво.
Народниот Правобранител мора да работи повеќе во сферата на заштита на правата на Ромите. Се чувствувам нелагодно тогаш кога за човековите права на Ромите има застарена традиција да зборуваме само за Ромите на светскиот ден на Ромите. Ова треба сите да го промениме. Човековите права на Ромите не се слават само на 8 април, сите ние треба да се заложиме сите непочитувања да дојдат до израз. Ние имаме посебна област ги таргетира проблемите на Ромите од дискриминација и соодветна и правична застапеност. Едни од главните проблеми кои ги имаат Ромите се дискриминација во полицијата, здравствена заштита, правото на регулирање на државјанство и ред други…
Народниот правобранител максимално приложува напори да биде поблиску до Ромите преку организирање конференции и слично за тоа колку е подобрена ситуацијата на Ромите во РСМ“, истакна Бајрамовска-Мустафа.
Рамуш Муарем – Цирко, ја посочи потребата од славење на Ромскиот идентитет.
„Ромите се раѓаат со инфериорност. Тие мораат од сам старт да научат два јазика. Досегашните гарнитури еве до кое дереџе нè донесоа. Јас забележувам еден интересен момент, ако треба да биде активен тој блок за бранење на правата на Ромите, тие полека, едноставно, се претопуваат во не-ромски политички партии. Тие влегуваат во не-ромски партии, прво за личен бенефит, па подоцна да се види како може да се бранат интересите на ромската заедница. Сите знаеме зошто се местат и прифаќаат такви позиции. За економската бранша немаме ромски претставник.
Правата на Ромите треба да се почитуваат секој ден, како и на секое малцинство. Многу малку примери има каде се слави ден на некое малцинство. На 8 април донесен е одлука за користење на зборот Ром или Ромка, за користење на ромското знаме, јазик и химна. Со тоа се дефинира ромскиот идентитет. Според мене, подобро е 8 април да биде ден на Ромскиот идентитет“, истакна Муарем-Цирко.
Тефик Махмут, во своето кратко излагање истакна дека нема закон што ја регулира правичната и соодветната застапеност на Ромите.
„Треба да се прави разлика помеѓу овие два термина. Можеби имаме делумна соодветна застапеност, но немаме правична застапеност. Би се задржал на два сегменти: немаме ниеден Ром вработен во Министерство за култура, и немаме Роми кои се инкорпорирани во повисоките редови на власта“.
Мабера Камбери, претставничка на МТСП, на дебатата на ЦИВИЛ „На ‘балот’ за човековите права на Ромите, се задржа на инклузијата на децата Роми во образовниот систем.
„Јас би почнала со предучилиштното образование, кое е во рамките на МТСП. Овој проект го имплементираме од 2006 година во соработка со ромскиот едукативен фонд и единиците на локална самоуправа. Годишно вклучуваме околу 400 деца Роми на предучилишна возраст. Лани одеше потешко поради пандемијата со Ковид-19. Оваа година во детските градинки има запишано повеќе од 29.000 деца од кои 347 деца се Роми, а 89 деца се вклучени преку проектот. Родителите на децата се ослободени од плаќање за престој на децата. Секоја година настојуваме да го зголемиме бројот на градови каде се имплементира овој проект.
Во 2019 имавме јавен повик да се пријават лица кои не се евидентирани во матична книга на родени, бидејки навистина сакавме да ја дознаеме бројката, поради тоа што невладините организации излегоа со бројка од 5.000 лица. Формиравме мобилни тимови и најдовме околу 700 лица на терен кои се неевидентирани во матична книга на родени. Поради тоа што неколку години наназад не можеше да се реши проблемот со постојните закони кои се на сила, изготвивме нов закон за тие 700 лица, за нивно издавање посебен извод од матична книга и лична карта, со кои можат да остварат 4 права: право на социјална заштита, здравствена заштита, право за вработување и право на образование“, вели Камбери.
На прашањето што презема МТСП во однос на извршителите кои им ги блокираат сметките на примателите на социјална парична помош порадни долгови, Камбери нагласи дека ова прашање ќе го разгледаат во министерството и ќе бара да се реши тој проблем.
Елвис Мемети, советник за инклузија на Ромите во Владата на РСМ, се осврна на најранливите категории во Ромската заедница.
„Човековите права се константна тема која ги тангира граѓаните. Јас како советник за инклузија на Ромите можам да кажам еден мал елаборат за тоа како беше и како одиме. Оние најранливите во самата заедница останаа во маргините и во маалата и тука најмногу затаи теренската работа и затоа треба да градиме доверба и да постигнуваме резултати.
Ние успеавме да создадеме групација на образовани луѓе која може да ја превеземе одговорноста и да зборува и да прави нешто повеќе за својата заедница.
Во однос на мерките кои што владата ги прави, несомнено почнав од овој сегмент, мораме да го преобратиме нашиот фокус кон најранливите. Имаме категорија на луѓе кои немаат образование и не се во образовниот систем. Ние мораме што поскоро да почнеме една кампања со министерствата и невладините организација за вклучување на сите ромски деца во образованието.
Би се осврнал на 3 главни цели:
Првото е стабилизација, тука мислам на стабилен систем во кој сите категории ќе бидат вклучени и реализација на зацртаните цели. Во новата стратегија мора да се обрне посебно внимание на најранливите категории. Во сите ромски маала мора да се направат соодветни услови за домување.
Владата за прв пат прави мечинг фонд со Реди од 2 милиони евра за формализација и развој на бизнисите“, истакна Мемети.
Џабир Дерала од ЦИВИЛ се осврна на структурното насилство што се прави врз ромската заедница.
„Стратегијата за „едно општество“ треба да почне да се имплементира и тоа во три сегменти во образованието, културата и медиумите. Ромите треба самите да се изборат за еднаквост, слобода и човекови права, бидејќи никогаш нема да ги добијат правата на тацна, колку и да е напишано тоа во Уставот“, вели Дерала.
Тој нагласи дека во политиката треба да дојдат до израз млади и образовани Роми кои ќе ги заменат сегашните лидери кои не нудат никакви можности и подобрување на животот на Ромите.
„Секоја власт, вклучувајќи ја и оваа власт треба да ги унапредува правата на Ромите, а тие што ги прекршуваат правата на Ромите треба да ги санкционираат“, истакна Дерала.
Панел дискусијата поради рестриктивни мерки на Владата за спречување и заштита од Ковид-19, се одвиваше преку платформата Зум.
Тим на ЦИВИЛ Медиа