На повеќе од 6.500 избирачки места во Хрватска вчера се гласаше на вториот круг од претседателските избори на кои учествуваа досегашниот претседател Зоран Милановиќ (СДП) и Драган Приморац, поддржан од владејачката ХДЗ, Татковинското движење и неколку помали партииВо првиот изборен круг учествуваа осум кандидати, а Милановиќ влезе во вториот круг со 49,1 отсто освоени гласови и Приморац со 19,35 отсто поддршка од гласачите.
Зоран Милановиќ ќе продолжи да биде претседател на Републиката и во наредните пет години. Резултатите од претседателските избори на кои актуелниот претседател со големо мнозинство го потврди новиот мандат, самиот изборен процес како и влијанието на овие избори на политичката сцена, како и односите меѓу „Пантовчак“ и „Марковиот плоштад“ беа анализирани од хрватските политиколози Берто Шалај од Факултетот за политички науки и Јаков Жижиќ од Хрватскиот католички универзитет.
Огромна, убедлива победа на Зоран Милановиќ, голем пораз на Драган Приморац. Мислам дека синоќа во седиштето на ХДЗ беа несреќни што целата приказна не заврши пред две недели, бидејќи полека ќе паднеше во заборав. Овде доживеаја нов удар, вели политикологот Берто Шалај.
Тој посочува дека ова е најголемата процентуална разлика досега постигната на претседателски избори.
– Посебно е интересно што Драган Приморац направи многу мала промена во бројот на гласачи што успеа дополнително да ги мобилизира во вториот круг, иако беа вложени огромни материјални средства. И тоа е проблем за ХДЗ. Тие веќе знаеја при влегувањето во претседателската кампања дека Драган Приморац многу тешко може да го победи Зоран Милановиќ, но за две недели доживеаја два сериозни неуспеси во обидот да ја стартуваат својата партиска машина. Знаеме дека ХДЗ е моќна партија, но очигледно ништо не може да помогне кога имате толку слаб кандидат, рече тој и додаде дека ќе видиме дали тоа ќе има некакви последици врз локалните избори.
Политикологот Јаков Жижиќ смета дека ова е порака од гласачите и посочува дека ваков убедлив пораз на ХДЗ можел да избегне друг кандидат.
-Моќта е концентрирана во рацете на Андреј Пленковиќ како одлучувач и тој има апсолутна контрола врз изборот на сите кандидати, вклучително и овој, а тоа е една голема одговорност на Пленковиќ, пред се него. Се разбира, никој, па ни тој, нема да каже дека тоа е негова лична одговорност, дека тоа е негов личен пораз, но факт е дека со ваков кандидат доживеаја толку болен и убедлив пораз. Тоа можеше да се избегне со друг кандидат, изјави Жижиќ.
Што се однесува до кандидатот Драган Приморац , Шалај вели дека овој избор не бил добар, односно соодветен.
Шалај е убеден дека на теренот на ХДЗ не бил убеден дека Приморац е кандидат за кој треба да гине на терен.
– Ако ја имате ситуацијата ХДЗ да добие 700.000 гласови на најважните избори во Хрватска, парламентарните избори во април 2024 година, што е за 100.000 гласови повеќе од изборите во 2020 година. Значи после осум години на власт добивате 700.000, тогаш тоа покажува дека вашата партија е моќна, дека вашата партија е силна, дека можете да ја мобилизирате. Не ми изгледа реално дека таа ХДЗ едноставно се распадна за осум месеци и дека повеќе не може да го мобилизира своето членство. Мислам дека Драган Приморац не беше добро избран кандидат. Мојата теза е дека некој друг тешко ќе го победи Зоран Милановиќ кој таму беше претставен како бранител од семоќноста на Андреј Пленковиќ, но резултатот може да биде поинаков. Ми се чини дека од теренот на ХДЗ не се уверија дека се работи за кандидат за кој треба да гине на терен, рече тој.
Во однос на тоа дали овој пораз ќе влијае на премиерот Пленковиќ, Жижиќ смета дека нема.
-Господинот Пленковиќ има несомнена контрола врз партијата, нема предизвикувачи, нема внатрепартиски избори пред себе, така што тоа нема да ја загрози неговата огромна позиција во партијата, рече тој.
– Милановиќ синоќа изјави дека никој нема поддршка од 75 проценти од граѓаните и мислам дека на некој начин ова е порака за начинот на владеење, начинот на управување со државата. Вториот дел беше желбата на граѓаните, колку и да ја сметаше оваа теза смешна Андреј Пленковиќ, да не ги ставаат сите свои политички јајца во ист кош. Тие едноставно не сакаа ХДЗ да ги контролира сите лостови на власта во Хрватска. Ова е дефинитивен пораз за Андреј Пленковиќ, но се согласувам дека веројатно нема да влијае на неговата позиција во партијата, на чело на владата, посочува Шалај.
Жижиќ се осврна и на изјавата на Милановиќ: „Мојата рака е подадена, ја замолувам владата да ја разбере пораката на гласачите“.
– Својата попомирлива страна Милановиќ веќе извесно време ја покажува и пред почетокот на официјалната кампања како желба за некаква соработка, компромис, договор итн. Но, има голема разлика помеѓу она што се зборува во кампањата и она што се прави кога вие владеете. Лакмусов тест на оваа соработка ќе бидат предлозите за промени во одбранбената политика во Хрватска и дали ХДЗ и министерката Анушиќ, а пред се премиерот кој одлучува по ова прашање, ќе инсистираат на промени каде претседателот на државата, т.е. Господине Милановиќ, би бил лишен од оваа овластување да командува дури и во мирнодопски услови. Доколку ХДЗ инсистира на овие законски измени, тоа многу веројатно ќе предизвика нова рунда на нивните спорови и конфликти, смета Жижиќ и посочува дека има можност за надеж дека нешто ќе се промени.
Д. Т.