КАТЕРИНА КОЛОЗОВА
Институтот за општествени и хуманистички науки -Скопје (ИОХН-С) има изработено неколку анализи придружени со препораки за можниот излез од слепата улица во однос на проширувањето поради бугарско-македонскиот спор.
Ние сметаме дека суштината на нашите препораки е опфатена со сегашната Општа позиција и Преговарачка рамка на Советот на ЕУ дотолку што не содржи никаква референца на историјата, историографијата и идентитетот. Прашањата на културниот конфликт, како што ние ја дефинираме суштината на спорот (видете ја првата препорака цитирана подолу, што ја содржи премисата на дефиницијата), се пренесени на ниво на билатерално разрешување на конфликти и се надеваме помирување.
Треба да се осмислат културни политики за разрешување на културниот конфликт и да се понуди решение во однос на културните и образовните политики низ дисциплини (литература, уметност, историја), бидејќи кај секој идентитетски наратив се работи за нешто повеќе од само „историја“ (историјата во идентитетскиот контекст е народен спонтан наратив за минатото, слично на мит). Кажано поинаку, историографијата и педагогијата не треба да го испорачаат решението за конфликтот кој е во прашање, туку современите образовни политики; наместо тоа: да се применат образовни политики и политики од областа на меѓународните односи кои би можеле да ги потврдат врските во историјата, без разлика дали таквата историја е наречена споделена или заедничка – клучно е да се истакне дека ова се врски на континуитетот помеѓу заедничкото минато, но, исто така, се надеваме, и споделена иднина, точки на поврзување, наместо на поделба (од Резиме на тројна анализа, стр. 1, достапна на нашата бебстрана под долги политики, малку ревидирани).
Документот останува политички стерилен – во најдобрата можна смисла на зборот – а во истовреме обезбедува пристап на сензитивност кон културните засегнатости, за што е понуден најсоодветен формат, кој следи сличен договор за добрососедски односи, односно „Преспанскиот“. Уште повеќе, единствената препорака за која сметавме дека е незамислива и малку веројатна за исполнување, е материјализирана: Рамковната позиција на бугарското собрание е сосема оставена настрана во „контроверзниот“ таканаречен „француски предлог“.
Зошто тогаш ваква реакција не само на десничарските партии и на една националистичка левичарска партија (Левица), туку и на дел од веројатно проевропското експертско и граѓанско општество? Ние сметаме дека се работи за висока поларизација изградена со ветото и билатералните преговори околу истото. Европа и Бугарија се виновни за тоа што дозволија еден таков опасен процес да се случи, непромислено дозволувајќи да се развие поларизација, како и евроскептицизам, дури и кај оние кои некогаш беа најпосветени на ЕУ интеграцијата.
Треба итно да се иницира брз процес на деполаризација, преку методи на разрешување на културен конфликт и помирување, како предуслов за било каков рационален разговор во однос на билатералните протоколи со Бугарија, но и во врска со „францускиот документ“ (како што е наречен во македонската јавност) и за повторно градење на доверба во идејата за обединета Европа и европски вредности. Првиот чекор може (а ние тврдиме, треба) да биде тоа да нашата јавност биде потсетувана дека ние допрва ќе учиме што се европските вредности, бидејќи се повеќе од тоа само да се биде географски и културен дел на континентот: дијалог на спротивставени ставови, разрешување на конфликти и дарба и знаење за градење на добрососедски односи по пат на „вистина и помирување“ (методата на Жак Дерида), како и други поврзани модели на деполаризација и разрешување на културен конфликт.