Зошто Трамп се бори да обезбеди брз прекин на огнот во Украина

Кога Доналд Трамп се сретна со претседателот Зеленски во Њујорк минатиот септември, тогашниот кандидат за претседател на САД изрази уверување дека може да ја доведе војната во Украина до предвремен крај. „Ако победиме, мислам дека ќе го решиме тоа многу брзо“, рече тој.

Колку брзо мислеше се менуваше со текот на времето. Во ТВ дебата неколку дена претходно, Трамп вети дека „ќе го реши проблемот пред да станам претседател“. Ова беше ескалација на неговата претходна заложба во мај 2023 година да ги прекине борбите во првите 24 часа од неговото претседателствување, се наведува во анализа на Би-Би-Си. 

Трамп сега е на функција повеќе од два месеци и можеби  почнуваат да опаѓаат опкладите во Белата куќа дека обидот да се стави крај на конфликтот толку горчлив и сложен- може да потрае.

Во телевизиско интервју минатиот викенд, американскиот претседател призна дека кога ветил дека ќе ја заврши војната за еден ден, „бил малку саркастичен“.

Има многу причини за побавниот напредок отколку што очекуваше тимот Трамп.

Погрешна лична дипломатија на Трамп

Прво, верувањето на претседателот во моќта на неговата лична, еден-на-еден дипломатија можеби е погрешно. Тој долго време веруваше дека секој меѓународен проблем може да се реши ако седне со друг лидер и се договори за договор. Трамп првпат разговараше со Владимир Путин на 12 февруари, разговор од час и половина што тој го опиша како „многу продуктивен“. Двајцата водачи повторно разговараа на 18 март.

Јасно е дека овие телефонски повици не успеаја да го обезбедат непосредниот 30-дневен привремен прекин на огнот што го сакаше Трамп. Единствената суштинска отстапка што ја истисна од Путин беше ветувањето дека ќе стави крај на руските напади врз украинските енергетски капацитети, обврска што Украина ја обвинува дека ја прекршила во рок од неколку часа по повикот.

Путин е против стратегијата на САД

Второ, Путин јасно стави до знаење дека нема намера да биде избрзан. Неговите први јавни коментари за преговорите беа минатата недела на прес-конференција, која беше цел месец по неговиот телефонски разговор со Трамп.

Путин покажа дека е одлучно против стратегијата на САД во две фази за барање привремен прекин на огнот пред да зборува за подолгорочно решение. Наместо тоа, тој рече дека сите разговори мора да се однесуваат на она што тој го гледа како „основните причини за војната“, имено неговите стравови од проширување на НАТО сојузот и самото постоење на Украина како суверена држава некако претставуваат закана за безбедноста на Русија. Тој, исто така, постави детални прашања и услови на кои мора да се одговори и да се исполнат пред да се договори каков било договор.

Притисок на САД врз Украина

Трето, американската стратегија за насочување на својот првичен фокус на Украина можеби е погрешно проценета. Белата куќа дојде до уверување дека претседателот Зеленски е пречка за мирот. Западните дипломати признаваат дека украинската влада била бавна да сфати колку светот се променил со доаѓањето на Трамп.

Но, притисокот на САД врз Кијив што доведе до сега неславната конфронтација во Овалната соба – кога Трамп и неговиот потпретседател, Џеј Ди Венс, го малтретираа украинскиот лидер – потроши време, напор и политички капитал.

Тоа, исто така, ги прекина трансатлантските односи, поставувајќи ги Европа и САД во несогласувања, уште еден дипломатски проблем за кој требаше време да се реши. Цело време Владимир Путин седеше назад и уживаше во шоуто, нудејќи време.

Се комплицира логистиката за проверка на прекин на огнот

Четврто, огромната сложеност на конфликтот го отежнува секое решавање. Украинската понуда првично беше за привремен прекин на огнот во воздух и во море. Идејата беше дека ова ќе биде релативно едноставно за следење.

Но, во минатонеделните разговори во Џеда, САД инсистираа на кој било итен прекин на огнот треба да ја вклучи и линијата на фронтот долга повеќе од 1200 километри на исток. Тоа веднаш ја комплицираше логистиката за проверка на каков било прекин на огнот. Ова, се разбира, потоа беше отфрлено од Путин.

Но, дури и неговиот договор за поскромниот предлог – да се прекинат нападите врз енергетската инфраструктура – не е без проблеми. Токму деталите за тој предлог ќе окупираат голем дел од техничките преговори што се очекува да се одржат во Саудиска Арабија во понеделник. Воени и енергетски експерти ќе подготват детални списоци на потенцијални електрани – нуклеарни или други – кои би можеле да бидат заштитени.

Економски придобивки на САД од прекинот на огнот

Петто, фокусот на САД на економските придобивки од прекинот на огнот го одвлече вниманието од приоритетот за прекин на борбите. Трамп потроши време обидувајќи се да договори рамковен договор со кој на американските фирми им се дава пристап до украинските критични минерали. Некои го сметаа ова како САД да инвестираат во иднината на Украина – други како да ги изнудуваат природните ресурси на земјата.

Претседателот Зеленски првично тврдеше дека може да се договори за договор само доколку САД ветат дека ќе и дадат на Украина безбедносни гаранции за да ја одвратат идната руска агресија. Белата куќа одби, велејќи дека присуството на американски рударски фирми и работници ќе биде доволно застрашувачки. На крајот Зеленски го призна поразот и рече дека ќе се согласи за договор за минерали без безбедносни гаранции. Но, и покрај тоа, САД допрва треба да го потпишат договорот, надевајќи се повторно да ги подобрат условите, можеби со вклучување на пристап или дури и сопственост на украинските нуклеарни централи.

Завршувањето на војните може да биде сложено и одзема многу време. Немаше да стигнеме до оваа фаза без притисокот на Трамп, но напредокот не беше толку брз или едноставен како што тој веруваше. Во декември 2018 година, додека ја водеше кампањата за претседател, Володимир Зеленски посочи дека преговорите со Владимир Путин ќе бидат прилично јасни. „Треба да зборувате на многу едноставен начин“, му рекол тој на украинскиот новинар Дмитро Гордон. „Што сакаш, какви се твоите услови? И јас би им рекол: „Еве ги нашите поенти“. Би се договориле некаде на средина“.

Па, според доказите од последните два месеци, можеби е потешко од тоа.

Подготви: Д. Т.