Опсежната истрага на Амнести интернешенел заклучи дека руските воени сили извршиле воено злосторство кога намерно го нападнале драмскиот театар во Мариупол во март, при што убиле најмалку десетина луѓе и веројатно многу повеќе.
„Во новиот извештај, „Деца: Нападот на регионалниот академски драмски театар во Доњецк во Мариупол, Украина“, организацијата документира како руската војска веројатно намерно го гаѓала театарот и покрај тоа што знаела дека стотици цивили се засолнети таму на 16 март, со што нападнете јасно воено злосторство“, известува организацијата врз основа на резултатите од сослушувањето сведоци, проучувањето на бројни фотографии, како и научните пресметки.
Тимот за одговор на кризи на Амнести интернешнал интервјуираше бројни преживеани и собра опширни дигитални докази, заклучувајќи дека нападот речиси сигурно бил извршен од руски борбен авион, кој фрлил две бомби од 500 килограми кои удриле блиску една до друга и детонирале истовремено.
„Многу луѓе беа повредени и убиени во овој безмилосен напад. Нивната смрт најверојатно била предизвикана од руските сили намерно насочени кон украинските цивили“, рече Ањес Каламар, генерален секретар на Амнести интернешенел.
Амнести интернешенел нарача физичар да изгради математички модел на детонацијата, за да ја одреди нето-експлозивната тежина на експлозијата која ќе биде потребна за да се предизвика нивото на уништување што се гледа во театарот.
Најверојатните руските авиони што го извршиле нападот се повеќенаменски ловци – како што се Су-25, Су-30 или Су-34 – кои биле базирани на блиските руски аеродроми и често се гледаат како дејствуваат над јужна Украина.
Амнести интернешенел испита неколку алтернативни теории за тоа кој е одговорен за нападот и какво оружје можеби било користено. Врз основа на достапните веродостојни докази, истрагата на крајот откри дека намерниот воздушен напад насочен кон цивилен објект е најверодостојното објаснување.
Не можев да им верувам на очите
По руската инвазија на Украина кон крајот на февруари 2022 година, цивилите почнаа да ги напуштаат своите домови бидејќи градовите и населбите беа цел на воени напади. Во опколениот Мариупол во регионот Доњецк, театарот стана безбедно засолниште за цивилите кои бараат засолниште од борбите.
Театарот, во градскиот кварт Централни, беше центар за дистрибуција на лекови, храна и вода и назначено собирно место за луѓето кои се надеваа дека ќе бидат евакуирани преку хуманитарни коридори. Зградата беше јасно препознатлива како цивилен објект, можеби повеќе од која било друга локација во градот.
Локалните жители, исто така, ги напишаа огромните кирилични букви „Дети“ – руски за „деца“ – на предните дворови од двете страни на зградата, што би било јасно видливо за руските пилоти, а исто така и на сателитските снимки.
Како и да е, руски бомби го погодија театарот набргу по 10 часот наутро на 16 март, предизвикувајќи голема експлозија која предизвика рушење на покривот и огромни делови од двата главни ѕида. Во моментот на нападот, стотици цивили биле во и околу театарот.
Амнести интернешенел верува дека најмалку десетина луѓе биле убиени во нападот, а најверојатно и многу повеќе, и дека многу други биле сериозно повредени. Оваа проценка е пониска од претходните пребројувања, што го одразува фактот дека голем број луѓе го напуштиле театарот во текот на двата дена пред нападот, а повеќето од оние што останале биле во подрумот на театарот и другите области кои биле заштитени од целосниот удар на експлозијата.
Кога бомбите се детонирале, тие ги уништиле соседните внатрешни ѕидови по страните на просторот за изведба, а потоа ги пробиле надворешните носечки ѕидови, создавајќи две главни полиња со рушевини на северо-источната и југозападната страна на зградата. Двете полиња со рушевини се видливи на сателитските снимки направени само неколку минути по ударот.
Ихор Мороз, 50-годишен архитект, бил во близина кога бил погоден театарот. Тој за Амнести интернешнал изјави:
„Сето тоа се случи пред нашите очи. Бевме на 200 или 300 метри [кога] се случи експлозијата… Слушнав авион и звук на бомби што паѓаа. Потоа видовме како се крена покривот [на театарот]“.
Григориј Головниов, 51-годишен претприемач, рече:
„Одев по улицата што води кон драмскиот театар… Можев да слушнам бучава од авион… но во тоа време навистина не обрнував внимание бидејќи [авионите] постојано летаа наоколу… видов како кровот на зградата експлодира… Скокна 20 метри, а потоа се сруши… потоа видов многу чад и урнатини… Не можев да им верувам на очите бидејќи театарот беше светилиште. Имаше два големи знаци „деца“.
Во моментот на нападот блиску до театарот бил и Виталиј Контаров, 48-годишен возач на камион. Тој изјави за Амнести интернешнал:
„Слушнавме авиони… Видов два проектили како испукаа од еден авион кон театарот“.
Сé се смени во секунда
Интервјуираните на Амнести Интернешнл ги дадоа имињата на четворицата убиени: Михаило Хребенецки, Лубов Свиридова, Олена Кузнецова и Ихор Чистиаков. Тие дадоа и имињата на уште три лица за кои веруваат дека се убиени. Неколку преживеани и други сведоци изјавија дека виделе мртви тела на луѓе кои не можеле да ги идентификуваат, а веројатно е дека многу жртви остануваат непријавени.
Една девојка во доцните тинејџерски години се засолнила во подрумот со своето момче и нејзината мајка кога се случило бомбардирањето. Таа изјави за Амнести интернешнал:
„Во секунда, сè се смени. Сè скокна… Луѓето почнаа да врескаат. Беше полн со прашина. … Видов луѓе како крварат. Ги грабнавме документите и заминавме… Некои луѓе немаа толку среќа“.
Јевхен Хребренецки го пронашол телото на неговиот татко Михаило во концертната сала. Тој за Амнести интернешенел изјави:
„Имаше многу повредени луѓе… Имаше полиција која се обидуваше да ги извлече луѓето од урнатините… Најпрво ја видов неговата рака [на Михаило]. Прво, видов позната рака. Ја знаете раката на вашите најблиски. Лицето му беше покриено со крв. Неговото тело беше покриено со цигли… Не сакав мајка ми да го види“.
Дмитро Симоненко бил со Лубов Свиридова неколку моменти пред таа да умре од повредите. Тој изјави за Амнести интернешнал:
„Таа беше тешко повредена. Успеа да ползи од урнатините… не замоли да го запомниме нејзиното име, бидејќи чувствуваше дека умира“.
Многу други интервјуирани рекоа за Амнести интернешнал дека виделе крвави тела и распарчени делови од тела, вклучително и нозе и раце, во урнатините на уништената зграда по ударот.
Намерно таргетирање цивили
Меѓународното хуманитарно право (МХП) е збир на закони што главно ги регулира вооружените конфликти. Основниот принцип на МХП е дека страните во вооружениот конфликт мора во секое време да прават разлика помеѓу цивили и цивилни објекти и членови на воени и воени објекти. Може да се гаѓаат воени објекти; незаконски е да се гаѓаат цивили или цивилни објекти. Пред каков било напад, од припадниците на војската се бара да преземат чекори за да се осигураат дека тие се разумно сигурни дека не се насочени кон цивили и цивилни објекти.
Ниту еден од 28-те преживеани кои ги интервјуираше Амнести Интернешнл, ниту кој било од другите сведоци околу театарот на денот на нападот, не достави никакви информации што укажуваат на тоа дека украинската војска го користи театарот како база за операции, место за складирање оружје, или место од каде ќе се извршат напади.
Цивилниот карактер на театарот и присуството на бројни цивили беше очигледен во неделите пред нападот. Природата на нападот – локацијата на нападот во зградата, како и веројатното употребено оружје – и отсуството на каква било потенцијално легитимна воена цел во близина, силно сугерира дека театарот бил наменска цел. Како резултат на тоа, нападот најверојатно претставува намерен напад врз цивилен објект и е воено злосторство.
„Преку воздух и на земја, руските сили вршеа добро документирани и намерни убиства на цивили во Украина“, рече Ањес Каламар. „Итно се потребни темелни истраги со цел сторителите да бидат одговорни за сериозните повреди и загуби на цивилен живот што ги предизвикале, како и за големата штета на цивилната инфраструктура“.
Методологија
Помеѓу 16 март и 21 јуни, Амнести интернешнал собра и ги анализираше достапните веродостојни докази поврзани со нападот на театарот. Ова вклучуваше 53 сведоштва од прва рака на преживеани и сведоци на нападот и неговите последици, од кои 28 беа внатре или во непосредна близина на театарот во тоа време. Амнести интернешенел, исто така, анализираше сателитски снимки и радарски податоци од непосредно пред и непосредно по нападот; автентициран фотографски и видео материјал обезбеден од преживеани и сведоци; и два комплети архитектонски планови на театарот.
Ова беше поддржано од истрагата со отворен код од страна на Лабораторијата за кризни докази на Амнести интернешнал, која испита и потврди 46 фотографии и видеа од нападот што беа споделени на социјалните мрежи, како и дополнителни 143 фотографии и видеа кои беа приватно споделени со истражувачите.
Тековната документација на Амнести интернешенел за прекршување на човековите права и меѓународното хуманитарно право извршени за време на војната во Украина е достапна овде.
Подготви: Д.Мишев
