пишува: ЏЕЛАЛ ХОЏИЌ
И не само Бугарите, туку и Торбешите, Египќаните, Хрватите и Црногорците. Република Северна Македонија треба да биде држава на сите нејзини граѓани, да биде инклузивна и секој граѓанин да ја чувствува за свој дом. Па така и нашите сограѓани кои се декларираат како Бугари, или како Торбеши, или како Хрвати, и да не ги редам понатаму заедниците кои се пронаоѓаат во делот “останати“.
Упатените знаат дека кога се договараше Охридскиот рамковен договор, првичната верзија на преамбулата беше “Република Македонија е држава на сите нејзини граѓани“, па потоа, откако се договори сѐ , сегашната верзија на преамбулата се договараше уште неколку дена. Оваа верзија, дека ” Република Македонија е држава на сите нејзини граѓани”, беше протолкувано во дел од јавноста како предавничка и дека мора Македонците да бидат споманти во преамбулата. Па, потоа се додадоа и Албанците, Турците, Ромите, Србите, Власите. Во “90-та минута“, пред да се пушти конечната верзија за гласање во Собранието, благодарение на реакциите на СДА Македонија во јавноста, беа додадени и Бошњаците. И еве, од тогаш до денес, државата е иста, со правата кои ги добија Албанците, Турците, Ромите, Србите, Власите, Бошњаците, етничките Македонци ништо не изгубија. Како што државата нема да изгуби ништо ако вложи дополнителен напор да и на хартија, а и во пракса ги интегрира “останатите“, на пример Торбешите, Бугарите, Египќаните, Хрватите и Црногорците. Да напоменам само, демократските држави се стремат да не зборуваат за конститутивности, туку за граѓански држави. Конститутивноста е концепт кој е поблизок до државите кои имаа комунистички системи. Па така ние имаме граѓански Устав, чијашто преамбула не дава баш соодветен влез во него.
Толку големи небулози и неиздржани работи се кажаа деновиве против влегувањето на Бугарите во преамбулата на Уставот, да едноставно се создаде една непотребна хистерија, од искажаното на прилозите и емисиите на телевизиите со национална фрекфенција. Тоа потсетува на многу други хистерии кои се создавале во некои други неизвесни времиња. Да се потсетиме на дел од нив: “Македонија не треба да стане независна, надвор од Југославија не може да опстане“, “Македонија на Македонците, во спротивно ќе ја изгубиме државата“, “Охридскиот рамковен договор не чини, Албанците ќе ни ја земат државата“, “Не може Албанец да биде Претседател на Собранието“, “Со Договорот од Преспа го губиме идентитеот, ќе бидеме Северџани“ и сега последно “Не може Бугарите да влезат во Уставот, така ќе се бугаризираме“. Секако, сите овие хистерии беа поразени од времето, па така ќе биде поразена и оваа.
И овој текст нема врска со Францускиот предлог, пошто за него повеќе се зборува, отколку што се знае точно. Овој текст е само аргументирана реакција на дел од небулозите и една непотребна хистерија. Ако спорот со Бугарија се сведува на тоа дека Бугарите треба да бидат дел од Уставот на Р. Северна Македонија, тогаш ние дефинитивно треба да прогласиме победа, а не да правиме нова хисетрија. Тоа ќе го дознаеме во периодот кој следува.
На последниот попис на население за Бугари се изјасниле 3.504 граѓани. Како Торбеши се изјасниле 4.174 граѓани, како Хрвати се изјасниле 2.145 граѓани, како Египќани се изјасниле 2.406 граѓани, како Црногорци се изјасниле 1.023 граѓани, од вкупно 1.836.713 граѓани кои живеат во Р. Севрна Македонија. Како унапредувањето на правата на 3.504 граѓани ќе го бугаризира македонското општество? Со оваа хисетрија се покажува повеќе недоверба во својот иднетитет.
Тргнете го спорот со Бугарија за момент, во која исто така има уште поголемо негативно влијание од Русија, а нивната драма можеме да ја следиме деновиве во нивниот парламент. Хрватска има многу слична преамбула на Уставот, како нашата. Таа исто помина една траекторија која значеше демократизација на нивното општество, а е држава која исто има комунистичко минато. Дали знаете дека пред влезот на Хрватска во ЕУ, и беше побарано или да ги наброи сите заедници во Уставот, или да ги избрише сите и да се делкарира како држава на сите нејзини граѓани? Хрватите одлучија да ги вметнат во Уставот сите заеднци, вклучуваќи ги и Македонците. Не сум сигурен баш дека хравсткото општество се македонизираше поради тоа. Сакам да кажам, праксата покажува дека и без проблемите со Бугарија, ЕУ од нас ќе побара да ги внесеме сите заедници во Уставот. Точно, тоа во случајот со Хрватска беше на крај од преговорите, не на почеток, сепак, временската рамка на исполнување на обврските не е причина да се откажеме од ЕУ. Или да се откажеме поради нечии стравови и фрустрации?
Повторно ќе кажам, камо среќа проблемот со Бугарија да се сведе на тоа дека треба да ги внесеме Бугарите во преамбулата на нашиот Устав. Нашата заедничка држава Северна Македонија од тоа нема да изгуби ништо, ниту етничките Македонци ќе изгубат нешто, а притоа ќе се релаксираат односите помеѓу двете држави, а и нашиот европски пат ќе биде во функција на демократизацијата и развојот на нашето општество.
Јас сепак се плашам дека исто така, како општество, не научивме многу во овие 30 години од цената и компромисите кои ги правевме. Ако во процесот на независноста се имаше слух за барањата на Албанците, немаше да ни се случи 2001 година. Ако порано се влезеше похрабро во решавање на проблемот со Грција, сигурно името за внатрешна употреба ќе беше и денес Република Македонија. Сега се разви хисетрија за Бугарите во преамбулата, а сите признават дека до крај не го знаат францускиот предлог. Она што нас не учи историјата е дека помалите и послабите многу често откако ќе одбијат нешто, понатаму добиваат предлози кои се полоши од претходните. Во процеси кои се важни за стратешките цели на државата треба многу повеќе рационалност и ладна глава од емоци и политиканство. Посебно не ни требаат хистерии.
Сите права се задржани. Текстот е личен став на Авторот.
