Пишува: КЕНЕТ РОГОФ / Project Syndicate
Кој треба да плати за повоената обнова на Украина? Кратко по руската инвазија, јас и моите коавтори проценивме дека би чинело отприлика 200-500 милијарди евра (220-550 милијарди долари) повторно да се изгради земјата и повикавме Европа да го предводи напорот за реконструкција. По повеќе од 50 дена на смрт и уништување, проектираните трошоци веројатно се имаат барем двојно зголемено. Како последица на тоа, потребата Европа да се засили и да преземе одговорност стана сè поитна.
Додека Соединетите Држави се, исто така, длабоко вложени во иднината на Украина, како што покажа нивната огромна економска и воена поддршка за земјата, постојат неколку причини зошто Европа мора да го преземе водството во координирањето и финансирањето на повоената обнова на земјата.
Прво, интересите на Европа се поусогласени со оние на Украина. Додека САД имаа огромна корист од падот на Берлинскиот ѕид во 1989 година, европските земји пожнееја многу поголеми награди. Слично, Европа има повеќе да изгуби од враќањето на предвоениот статус-кво, а да не зборуваме за опасноста која се заканува од нуклеарна ескалација.
Второ, Европејците мора да сфатат дека дури и да остане непроменета американската воена поддршка за Европа и Украина по претседателските избори во 2024 година – големо „ако“ со оглед на сегашната состојба на американската политика – ентузијазмот на Америка за долгорочна финансиска поддршка веројатно ќе избледи, независно од исходот. И демократите и републиканците сè повеќе прифаќаат популистички ставови, а денешните популисти се фокусираат најмногу на домашните прашања, со мала грижа за останатиот дел од светот.
Трето, Европската унија веќе ѝ додели на Украина кандидатски статус, со што признава дека земјата е интегрален дел на Европа и треба да биде дел од блокот. Со оглед на тоа што Украина најверојатно ќе бара значителна техничка помош за да ги подобри своите стандарди на управување и да ги исполни условите за пристапување, ЕУ мора да стори сè што може да го забрза овој процес.
Освен тоа, европските земји со децении се потпираат на воените трошоци на Америка. САД моментално трошат двојно повеќе од земјите членки на Европа за национална одбрана како дел од БДП. Ако САД можат да го намалат својот воен буџет на нивоата на Европа, тоа би заштедило околу 400 милијарди долари годишно. И обратно, ако Европа ги зголеми трошоците на ниво на САД, би трошела најмалку 300 милијарди долари повеќе годишно, со што доволно лесно ќе може да плати за обнова на Украина и многу повеќе. Овој износ повеќе од доволно би го покрил делот на ЕУ за повоената реконструкција на Украина.
Секако, можеме само да шпекулираме дали рускиот претседател Владимир Путин ќе се воздржеше од напад на Украина доколку Европа ги имаше зајакнато нејзините одбранбени способности. Но, еден извештај на Националното собрание на Франција во кој се сугерира дека земјата би ја исцрпила постоечката муниција за неколку недели во случај на интензивен вооружен конфликт, не инспирира голема доверба во воената подготвеност на европските земји. Иако францускиот претседател Емануел Макрон презеде чекори за зголемување на трошоците за одбрана, овие мерки само се обидуваат да го исполнат прагот на НАТО за одвојување 2% од БДП.
Зошто Европа троши толку помалку на сопствената одбрана отколку што троши САД? Во нивниот извонреден труд од 1966 година “An Economic Theory of Alliances” (Економска теорија на сојузи), економистите Манкур Олсен и Ричард Зекхаузер тврдеа дека поголемите земји лесно сносуваат непропорционален дел од трошоците поврзани со активности кои служат за општото добро. Незначителните придонеси на помалите членки на НАТО се еден таков пример. Земја како Канада, на пример, троши само 1.3% од БДП за одбрана, затоа што знае дека САД ќе сносат голем дел од товарот, што ги прави флуктуациите во нивниот скромен буџет за одбрана релативно незначителни.
Оваа теорија е далеку од беспрекорна, како што покажаа невидените шумски пожари ова лето, канадската влада не сака да троши ниту многу за борба против шумските пожари. Но, нуди увид во тоа зошто често САД остануваат да ја платат сметката за потребите за национална одбрана на другите земји.
Сепак, во неодамнешниот извештај од Килскиот институт за светска економија се истакнува колку малку некои европски земји, како што се Франција, Италија и Шпанија, имаат придонесено за воените напори на Украина. Додека ЕУ неодамна вети дека ќе ѝ обезбеди на Украина дополнителни 50 милијарди евра до 2027 година, само третина од овој износ ќе биде даден како директни грантови. Останатиот дел ќе биде обезбеден како заеми што Украина најверојатно нема да може да ги врати.
Се разбира, реконструкцијата на Украина претставува огромен, скап потфат, чиј успех ќе зависи од многу фактори, вклучувајќи и од сопствената посветеност на Украина кон неопходните економски реформи. Но, европските земји мора да се помират со нивната историска одговорност да го водат овој напор, дури и да значи поголем долг и побавен раст за нивните економии во иднина.
Кенет Рогоф е професор по економија и јавна политика на Универзитетот Харвард и добитник на наградата на Дојче Банк во 2011 година за финансиска економија. Тој е поранешен глевен економист на Меѓународниот монетарен фонд од 2001 до 2003 година.
Превод: Наташа Цветковска
