Сефер Тахири, комуниколог, за состојбата на медиумите во Македонија, во пресрет на претседателските избори, во интервју за ЦИВИЛ МЕДИА, изјави дека има подобрување во медиумите, ако го споредиме со тоа каква беше состојбата до неодамна. Со Тахири разговараме за состојбата во медиумите, за влијанието на социјалните мрежи во изборен контекст, како и за говорот на омразата и лажните вести.
ЦИВИЛ МЕДИА: Како ги оценувате состојбите со македонските медиуми во пресрет на претседателските избори?
ТАХИРИ: Сметам дека подобрување има, што се однесува на известувањето на медиумите во Македонија споредено со тоа каков беше медиумскиот амбиент и политичкиот и економски контекст, но и поширокиот општествен, за време на минатиот период кога на власт беше ВМРО-ДПМНЕ. Сметам дека има видливо олеснување, медиумите повеќе не се плашат, конкретно новинарите не го покажуваат стравот од власта, за да критикуваат, да коментираат со критички тон, често со обвинување на власта за нејзините неуспеси.
Тоа што е важно во многу медиуми на национално ниво односно на државно ниво но и на регионално, се забележува поголемо почитување, не идеално, не совршено затоа што за ова треба време, политичка воља, менталитет и промена на политичката култура. Се забележува извонредно подобрување што се однесува на балансирањето или објективното известување и не еднострано или не фаворизирачко во партиски аспект, затоа што можеме да видиме во медиумите, на телевизија и на некои портали со исклучок на тие кои се ексклузивно политички, известување кое ги почитува професионалните стандарди и етички норми кои предвидуваат политички баланс во смисла на што по еднаков третман на политичките партии и учесниците на претседателската трка, и јас мислам дека ова е еден позитивен тренд кој се припишува на промените кои се случија на политичката сцена, промените во политичкиот систем, промената во власта и се припишува и еден вид ослободување генерално на новинарите, на луѓето кои работат во медиумите кои за време на минатата власт секогаш беа под притисок на политиката и власта, различните центри на власт и како да го направија пракса, и прифатлива за нив и како општеството се согласи или даде еден вид преќутна согласност дека вака треба да изгледа медиумот, да биде пропагандистички, дека медиумот треба да биде портпарол на политиката или на власта, немаше некоја поширока реакција, зборам за периодот пред 2015 година. Додека после 2015 година со појавување на бомбите се забележа една револуција и во медиумски аспект, затоа што новинарите веќе беа тие кои ја зедоа работата во свои раце од политичарите, зборам за еден дел на медиумите, затоа што некои продолжија да бидат мегафони на власта, продолжија да ја вршат работата на политиката или да ги толкуваат интересите и промотори на различни политики на власта. Ова го правеа и заради државните реклами и субвенциите кои ги земаа и од власта, и генерално ние сме имале еден медиумски систем кој беше целосно контролиран од политичкиот систем или од минатата власт. Но не велам дека ова не се манифестира со тенденции или со нијанси и сега, од одредени политичари или одредени групи во политиката, меѓутоа ние можеме да видиме дека има еден поголем простор на слободата на изразување, не само во традиционалните медиуми туку и во онлајн медиумите. Генерално можам да кажам дека ова е позитивно за демократијата и е здраво за политичката култура во целина, бидејќи ние треба да се научиме еднаш засекогаш дека медиумот е посебен и не може да биде продолжена рака на политиката.
ЦИВИЛ МЕДИА: Ваша оценка на влијанието на социјалните медиуми во изборен контекст…
ТАХИРИ: Сметам дека во последно време онлајн медиумите но и социјалните мрежи го зголемиле своето влијание значително ова е како резултат на тоа што публиката не е повеќе само традиционално, туку е и онлајн публика, што значи бара информација за време на 24 часа, значи не е публика која ќе застане пред телевизорот и ќе бара информација во одреден час, сега веќе нема одреден распоред, распоредите се флексибилни што се однесува на онлајн медиумите и ова повеќе се однесува на фактот дека онлајн медиумите промовираат или одразуваат политичката реалност во истиот ден и мислам дека политичарите го сфатиле овој факт, особено големото влијание и во социјалните мрежи затоа што статистиките покажуваат еден голем дел од граѓаните се на социјалните мрежи. Не случајно ние имаме две промоции на политички кандидатури за претседател на држава, на Гордана Силјановска и професорот Блерим Река, кои својата промоција или објава на нивните кандидатури не го направија преку традиционалните медиуми, преку традиционалните форми на комуникација со публиката, пример прес конференции, соопштенија до јавноста во медиумите, но ова го прават преку Фејсбук, што значи сфатиле дека влијанието е огромно и ова е еден голем тренд. Го знаеме феноменот Обама, кој беше производ меѓу друго не само на социјалните мрежи но меѓу друго и производ на социјалните мрежи, особено Фејсбук, но и на другите форми на комуникација со граѓаните. И на друга страна ова се случило за време на изборот на Трамп за Претседател на Соединетите Американски Држави, се случи за време на арапската пролет или за време на Брегзит во Голема Британија. Ова се светски трендови кои нормално ако ги анализираме во локален аспект или во аспект на Македонија присутни се и тука кај нас, и влијанието на социјалните мрежи за време на овие избори ќе биде големо без оглед на тоа што контактот очи в очи или директниот контакт меѓу кандидатите за претседател и граѓаните не може да го заменат социјалните мрежи.
ТАХИРИ: Лажната вест исто така е глобален феномен, не само на Македонија, треба да се направат поголеми напори за лажната вест да се елиминира, затоа што не може да се целосно да се неутрализира. Експертите и луѓето кои се занимаваат со полето на медиуми треба да усвојат стратегија, како треба да се води борба против лажната вест, исто така Владата треба да се вклучи во овој процес, државните органи исто така, затоа што мислам дека кога лажната вест промовира говор на омраза или кога има клевети и навреди треба пред се да ја има казната од државните институции, во смисла што Обвинителството треба да ја врши својата работа кога среќава говор на омраза или другите органи треба да ја вршат својата работа кога среќаваат клевета или навреда од различни субјекти. Тие може да бидат политичари но не мора да бидат и сметам дека, тоа што е поважно е функционирање на само регулирање или на советот за етика во медиумите треба да се засили само регулирањето како концепт и како систем на функционирање на медиумите што самите новинари треба да прават поголеми напори да ги промовираат вистинските вредности, вистинските професионални стандарди, професионалната етика, затоа што промовирајќи и покажувајќи дека еден дел на медиумите функционираат на професионален начин ќе им дадат до знаење на публиката дека има други медиуми кои не се професионални кои комуницираат лажни вести, вести кои не се професионални, не се објективни, вести кои немаат допирна точка со вистината.
Ариан Мехмети
(текст и превод од албански, камера и монтажа)