Западните санкции кон Русија се построги од кога и да било, а нивното влијание јасно се гледа во трговските бројки. Рубљата на почетокот на август го забележа најголемиот пад во однос на доларот, додека приходите од енергијата значително опаднаа, а трговскиот суфицит забележа пад од 68,4%, што ги намали бројките на тековната сметка.
Како што пренесува Телеграф, германскиот извоз во земјата е намален за 54 отсто во првите шест месеци од оваа година во споредба со истиот период во 2019 година, според анализата на Институтот за меѓународни финансии (IIF).
Во првите месеци од војната, рускиот увоз опадна бидејќи Западот го сврте грбот. Во долари, месечниот увоз во март 2022 година е намален за 30 отсто на годишно ниво.
Сепак, бројките како да се вратија неколку месеци наназад.
„Увозот сега целосно се опорави од ударот на санкциите“, вели Лиам Пич, висок економски експерт за пазари во развој во Capital Economics.
Што се случи?
Делумно, Путин се сврте кон своите сојузници. Додека извозот во Русија од западните земји како САД, Обединетото Кралство и Германија е намален, трговијата со пријателските земји како Турција, Кина и Индија се зголеми, иако со многу поголеми дисконти и со драстично намалени цени.
Како што пишува Бизнис инсајдер, приходите од енергија, сепак, значително опаднаа, намалувајќи се за 41% на годишно ниво за првите седум месеци од 2023 година. Најновите податоци покажуваат дека тековната сметка на Русија сега е 25,2 милијарди долари, што ја одразува големиот данок што војната и западните санкции ја имаат врз економијата.
Сепак, некои аналитичарите сметаат дека Москва, исто така, нашла друг, многу успешен начин.
Путин се сврте кон пријателските земји за да му помогнат да пристапи до странски стоки, увезувајќи западни производи преку други нации за да ја замати патеката на хартијата и да ги заобиколи санкциите.
Земете го, на пример, Киргистан. Германскиот извоз во малата земја без море, која е дел од Евроазиската економска унија и има договор за слободна трговија со Русија, се зголеми за 2.000 отсто во првата половина од оваа година.
„Германската царинска агенција ни содговори дека ги провериле овие трансакции и тие се легални“, вели Робин Брукс, главен економист во IIF.
„Документите се проверуваат. Но, никој од врвот не вели, еј, почекај малку, ова е тотално чудно. Бидејќи последниот пат кога проверив, Киргистан не беше во подем“.
IIF го следи извозот низ група земји од Централна Азија: Ерменија, Азербејџан, Белорусија, Казахстан, Киргистан, Таџикистан, Туркменистан и Узбекистан.
Извозот од Германија и САД во оваа група на земји од Централна Азија скокна за 11,5 отсто досега оваа година во однос на нивото во 2019 година. Полскиот извоз во групата е зголемен за 27 отсто. Во Литванија, зголемувањето на извозот за 37 отсто во Централна Азија повеќе од неутрализираше пад на нејзиниот извоз во Русија.
Брукс верува дека зголемувањето на извозот во земјите од Централна Азија, пријателски настроени со Кремљ, е знак дека тие се користат како задни врати во Русија.
„Постои прашање дали стоките што се појавуваат како одат во Централна Азија некогаш воопшто ја допираат земјата“, вели Брукс. „Можно е ова да е само документација и всушност работите да одат директно во Русија“.
За да ја поддржи својата теорија, тој укажува на фактот дека Германија бележи повеќе извоз во Киргистан отколку што бележи увозот на земјата од Централна Азија.
„Има работи што едноставно испаруваат“, вели Брукс.
Овој јаз се зголеми во текот на минатата година и половина.
„Тоа е прилично сугестивно дека Киргистан е само некаква фантомска дестинација“, вели Брукс.
Балтичките држави, како што се Литванија и Естонија, се исто така „жаришта“ за пренасочување на трговијата, смета тој. Исто и Полска.
Пич се согласува дека податоците сугерираат дека Киргистан „станал канал за трговија од делови од западниот свет“.
„Фактот дека извозот од Западна Европа оди во мало место без излез на море како Киргистан, сугерира дека имало јасна промена на режимот. Секако дека стапките на раст на извозот во Централна Азија се кревки. Тоа секако ја остава отворена можноста дека постои официјална вмешаност“.
Кремљ секако ги одобрува овие нови трговски патишта. Рускиот претседател Владимир Путин воведе програма за паралелен увоз во мај 2022 година како одговор на зголемената листа на меѓународни санкции.
Програмата беше фокусирана на списокот на западни стоки за кои Путин рече дека може да се увезуваат преку секундарни трговски патишта. Опфаќа стоки потребни во индустријата, автомобили, машини и некои производи за широка потрошувачка како што се козметика и облека.
Списокот на паралелен увоз ефективно им даде на руските бизниси мандат да пронаоѓаат алтернативни трговски патишта за овие стоки.
„Беше потребно тоа одобрение од руската влада за да се каже дека е добро да се купуваат овие западни производи“, вели Пич.
2,4 милиони тони стоки во вредност од повеќе од 20 милијарди долари (15,7 милијарди фунти) биле увезени во Русија во рамките на шемата за паралелен увоз во текот на првите шест месеци од работењето, според бројките на централната банка.
Оттогаш увозот само се зголеми, а листата на производи на шемата се прошири.
„Разумно е да се претпостави дека вредноста на овие паралелни увози во изминатите 12 месеци сега е веројатно двојно поголема“, вели Пич.
Овој фантомски увоз може да сочинува дури 40 отсто од годишниот вкупен износ на Русија, што обично изнесува нешто повеќе од 100 милијарди долари.
Сепак, овие нови трговски патишта се скапи.
„Централна Азија е без излез на море. Никогаш не бил трговски центар за ништо“, вели Брукс. Оттука, транспортните трошоци се големи, додека дополнителната бирократија на повеќекратните делови на извозот е исто така скапа.
Минатата година, цената на Apple iPhone во Русија беше зголемен за речиси 50% во споредба со пред војната.
„Многу од овие западни стоки кои беа толку слободно достапни пред војната сега се многу поскапи“, вели Пич од Капитал Економикс. Тие се исто така многу потешко да се фатат, дури и ако сè уште се протекуваат во Русија.
Брукс тврди дека западните земји треба сериозно да погледнат колку е ефективна шемата за паралелен увоз на Москва и да преземат акција.
„Завршивме со овие сосема невообичаени трговски бројки бидејќи никој не ги собира сите бројки и не кажува дека нешто се случува овде“, вели тој.
Тој верува дека политичарите мора да изготват правила за сузбивање на неконтролираното пренасочување на трговијата. Ако компаниите профитираат од порастот на продажбата во Казахстан, тие веројатно профитираат од порастот на продажбата во Русија.
Можеби наједноставното и најефективното решение ќе биде ограничување на приходите на Русија, вели Брукс: „Значи, сé се сведува на намалување на ограничувањето на цената на нафтата“.
„Минатата година санкциите не беа ефективни. Можеби тие беа во некои делови од економијата, но севкупната приказна минатата година беше онаа во која Русија го возеше бранот на бум на цените на енергијата и тоа многу ја спаси економијата,“ вели Пич. „Сега сме на точка каде што санкциите навистина можат да загризат. Западот е во позиција каде што може да изврши многу поголем притисок врз Русија“.
Во меѓувреме, трговијата во Киргистан продолжува да цвета.
Подготви: Д. Мишев
