17 Мај… Денес дишам со полни бели дробови. Гледам срамежливи насмевки на лицата. Се прашувам – сон е ова или јаве? Или тие ја доживуваат сопствената катарза. Има и накиснати колорити, кои во изминатава деценија го променија целиот спектар, од портокалова, сина, до црвено-жолта – бојата на македонското знаме, кое своевремено не го признаваа.
На прагот сме на новото време, во мугрите на новиот ден. Или, како што би рекол Рацин во „Копачите”: „Да биде честит денот и првата ни стапка у првиот ни век”. Досега, го цитиравме “Тешкото”…
Но, што сега? Со бројните „сончогледи“, не мислам на постимпресионистичките „Сончогледи” на Ван Гог, туку на овиe нашите, домашните. А, грабливците што едвај чекаат да заграбат дел од колачот? Од сите патешествија низ кои што поминавме изминатата деценија, треба да сфатиме едно: големината на човекот не е во неговото богатство, туку во неговата издржливост, во неговиот интегритет и во способноста да влијае позитивно на оние околу него.
Во исчекувањето на новиот живот, во надежта за рехабилитирање на нашава кревка држава, за средување на хаосот и анархијата, за…
Како човек од здравството и образованието, слободно можам да кажам дека моментално, има само гнилеж и скапаници, во сите сегменти на нашево општество. Треба да започнеме од почеток.
Но, да направам една рекапитулација.
Никогаш во животот не сум се чувствувала повеќе поразено, повеќе посрамено, отколку во изминативе години – да кажам дека сум доктор. Ми го урнисаа еланот, полетта, достоинството… А зошто? Затоа што докторската професија го достигна дното. Во секој поглед.
Реформите кои речиси ни беа секојдневие, ги уништија и онака кревките меѓучовечки односи. Реформата „на ти – дај ми”, или, ако сакате „± 20%”, наградите за „најдобар доктор”, реформата „Мој термин” и многу други, служат само за контрола на докторите, а лавиринтот што таа го крие во себе се одрази на здравјето на пациентите. Популарниот ДРГ, за кој постојат цели студии дека не е добар за земјите во транзиција, го осиромаши Здравствениот фонд до максимум. Сѐ што направи последната Влада беше работите да се постават наопаку, за последните да бидат први. А зошто? Зашто, само така можеш да контролираш сѐ.
А, во образованието? И таму ситуацијата е иста. Еден од апсурдите на Владата што замина, ако се сеќавате, беше реклама која одеше неколку месеци, реклама за приватните универзитети и приватното школување. Не дека таа се грижеше за нив! Заднината беше сосема друга. Не долго потоа, следеше одземање на автономијата на Универзитетот. А да не зборуваме за дисперзираните студии и нивната ефективност. Преводите на стручната литература се вистинска гротеска, можат да се отсликаат во Пикасовата „Герника“ и македонското страдание. Критериумите се сведени на минимум, хиперпродукција на кадар, од кој поголемиот дел се професионални „инвалиди” или квазиинтелектуалци. Апотеозата на глупоста на досегашната Влада, т.н. Кембриџ-систем на образование, беше уште еден аперкат за образовниот систем…
Со еден збор, досегашната Влада покажа и докажа дека овој галиматијас од реформи, или реформи „во од” не водат кон успех, напротив.
И затоа, ќе прашам: што сега?
Во центарот на здравствената програма секогаш треба да биде пациентот. Од далечната 1986 и Меѓународната конференција за здравство, се укажува дека треба да го имаме предвид следното – унапредувањето на здравството е збир на пет важни области: градење здрава, јавно применета политика, создавање на услови за поддршка, зајакнување на учеството на заедницата, развој на индивидуалното стопанство и преориентирање на здравствените услови.
Сите овие пет компоненти ги има во Програмата на новата влада. Јавното здравство е наука и уметност на спречување болести, продолжување на животот и унапредување на здравјето. Оттука, здравјето на поединецот треба да биде приоритет на секоја влада. Да се заложиме за уставната определба каде експлицитно стои дека на сите граѓани на Република Македонија им е гарантирано правото на здравствена заштита.
Но, исто така, треба да им го вратиме и достоинството и дигнитетот на „белите мантили“, да им ја вратиме положбата во општеството којашто ја заслужуваат и којашто со право им припаѓа. Промоцијата и превенцијата треба да бидат основа на примарната здравствена заштита, која е база на секој здравствен систем. Приоритет да ни биде квалитетот, а не квантитетот! Нова законска регулатива за отстранување на сите аномалии од овој систем и задолжително – закон за заштита на правата на здравствените работници! Да се заложиме за реформи кои ке овозможат првилен и навремен третман на секој пациент, без оглед на исправноста на упатот. Пациентите не се бројки, а правилната тријажа може живот да значи.
Да бидеме агилни во донесувањето на правилни одлуки, а малата Тамара, нека биде вечен сведок за тоа како не треба да се работи! Да се врати системот за континуирана медицинска едукација, доживотното учење да стане пракса. Само на таков начин ке обезбедиме, подобрување на меѓучовечките односи, единство во фелата, а со тоа и нејзино јакнење и целисходно ангажирање.
Образованието треба да застане на здрави нозе! Да ја вратиме автономијата на Универзитетот, да го вратиме квалитетното образование! Да се врати дигнитетот на образовниот кадар. Дебатите со експертски тимови од повеке области, комплексни и подготвени, на висината на одговорноста која ја обавуваат, со конфликт на спротивставености, со „Storm of Ideas”, која од тоа би произлегла, ќе овозможи донесување на правилни решенија, не само во здравството и образованието, туку во сите сфери на општественото живеење.
Новата влада има програма што ветува многу. Но, треба да знаеме едно: за сето ова е потребно време и трпение од сите нас, без исклучоци. И, еден совет. За да го раскринкаме криминалот што ја доведе државата до работ на амбисот, задолжителна е ревизија на 11-годишното раководење во секоја јавна и приватна институција, особено во оние што беа под покровителство на државата. Сѐ со цел да го уживаме моментот, оти, „Силно светнал ден!“.
А во иднина, секогаш да ја имаме на ум мислата на легендарниот Махатма Ганди: „Не е мудро да се биде премногу сигурен во сопствената мудрост. Здраво е да се потсетиме дека и најсилните можат да ослабат, а најмудрите можат да згрешат!”.
(Авторката е доктор, специјалист рентгенолог)