МАРИЈА ТОДОРОВСКА
УНИЦИЕФ изрази загриженост поради тоа што голем дел од децата ќе пораснат во дигитална ера, презаситена со дезинформации. Доаѓаат генерации кои нема да веруваат во ништо. Тие ќе бидат целосно збунети околу суштински прашања за вредностите во општеството и начинот на живеење. А, со новите алатки на технологијата станува сѐ потешко препознавањето лажни содржини, па така и младите сѐ почесто се мета на овие содржини и лесно потпаѓаат под нивно влијание.
Интернет средината е дефинитивно на место број еден за информирање на новите генерации, тие сѐ помалку црпат информации од традиционалните медиуми како телевизијата, радиото и печатените медиуми. Нивното внимание го задржуваат само кратките вести, било да се во облик на видео, фотографија или пишан текст. Ретки се оние кои би се задржале на една вест повеќе од три минути или пак би пуштиле да гледаат видео од десетина минути. Сето ова го олеснува начинот да се пласираат дезинформациите, а потоа и оние кои ги читаат, самите да станат дезинформатори со тоа што ќе кликнат „сподели“, „ми се допаѓа“, „не ми се допаѓа“ или ќе остават коментар.
Сега е најлесен провевот на дезинформации бидејќи младите „скролаат“, застануваат на наслови што ќе ги заинтересираат и читаат површно без навлегување во детали. Повеќе се заинтересирани за слики и видеа (што е многу лесно да се направат лажни) и не се интересираат за изворот, авторот на текстот или да истражат како слични медиуми известиле за истото.
Според истражувањата, меѓу 60 и 80% од читателите на интернет, неспорно која социјална мрежа, го читаат само насловот на веста, а само 20 до 30 % би го кликнале линкот кој води до целата вест. Исто така, истражувањата покажуваат дека на една објава корисниците на Фејсбук платформата се задржуваат 1.7 секунда, а на платформата Инстаграм 2.0 секунди. Што значи дека шансите за критичко размислување и проверување на вистинитоста на веста се сведени на 2 секунди од страна на читателите, скоро па и невозможно, но и вистинито. Што значи дека тие само ги голтаат убаво сервираните насловчиња!
Како студентка која секојдневно, во комуникација со своите колеги, ги коментира актуелните случувања, можам да наведам голем број примери како дезинформациите го изобличуваат начинот на мислење кај младите луѓе. Односно, дезинформациите си ја постигнале целта.
Без да зборуваме нашироко и за целта на дезинформациите, ние можеме да забележиме низ неколку примери за разговори кои кружат пред амфитеатрите, додека се чека ред пред студентски прашања, додека се пие кафе на пауза со колегите и додека младите умови циркулираат низ градот.
Апатијата, но и лажните наративи, се очигледна во разговорите во кои младите ја дискутираат војната помеѓу Русија и Украина. А не можат незабележано да поминат дезинформациите кои почнуваат и самите да ги шират, од видот на „Западот ја започна војната, Русија само се бранеше“, „Русија е светска сила“ или „Русија е најсилна економија во Европа“.
Или, да се навратиме неколку години наназад, за време на пандемијата, зачудувачко, по малку и тажно е колку младите не веруваа на вакцините, споделуваа различни теории на заговор, се поставува прашањата што се случува надвор додека трае полицискиот час и сите сме дома, се дискутираше околу она што го ‘прскаа’ авионите над нас како и самиот факт уште на почетокот на епидемијата – дали воопшто постои вирусот Ковид-19?
Во однос на нашата внатрешно политичка состојба, не може а да не се забележи негативното влијание кај младите, особено од националната припадност Македонци, во врска со техничката влада, албанските политички партии и воопшто целиот политички естаблишмент. Како најсвеж пример можеме да ја посочиме лажната вест за посетата на Талат Џафери, како технички премиер, и манипулираното видео со прославата во гостиварското село Форино, каде наводно во позадина се слушаат извици „Илирида“ и „Косово“, кога прилично го разгори пламенот на омразата, недовербата и стравот кај нив.
Особено во овој важен предизборен период, најголемата штета што овие дезинформации ја прават е погрешниот избор на младите, менувањето на нивните погледи и разбирање на сегашноста, а во голема мера и штета врз нивната иднина.
Зошто би требало сериозно да бидеме загрижени за оваа состојба?
Бидејќи помеѓу младите сериозно се нарушуваат меѓуетничките односи, се поттикнува говор на омраза, насилство и агресија. А како би изгледал светот во иднина кој ќе биде оставен во рацете на овие конфузни млади лица?
Ние токму овие денови бевме сведоци на еден непријатен настан, тепачка во градски автобус помеѓу млади момчиња, секако различна националност. Ете што направи пропагандата и говорот на омраза, наместо единствената мисла на овие млади момци да биде дружбата и забавата, нивните мисли се затруени со агресија, омраза и жално, но да, горчлив национализам.
Затоа медиумската писменост е поважна од било кога, за секој еден млад поединец кој е корисник на социјалните мрежи и се информира од нив. Младите би требало со поголемо внимание и концентрација да ги читаат вестите, а не онака ‘подзаспано’ дозволувајќи секакви глупости да влезат во нивниот ум и да манипулираат со нив.
Кога младите би биле повнимателни и отпорни, не би биле лесна мета за манипулациите и дезинформациите, па така, оние кои ги шират, ќе наидат на црвст ѕид, нема да ја постигнат целта. Нивните напори се да нѐ доведат до состојба на едно распаднато општество, чии темели се лагата, злобата и себичноста. Таквите темели, знаеме и самите, не се издржливи и во секое време спремни се да попуштат, така што ќе остане само една урнатина од тоа што има потенцијал да биде здраво општество.
Марија Тодоровска е студентка по новинарство во Скопје.
Илустрација: Младите и дезинформациите, изработена со помош на вештачка интелигенција (DeepAI)
ЛИНК ДО ЕДУКАТИВНА ПУБЛИКАЦИЈА
Оваа анализа е дел од проектот „Ослободи го умот“. Проектот е поддржан од Амбасадата на САД. Мислењата, откритијата и заклучоците или препораките изнесени овде се на имплементаторите/ авторите, и не ги одразуваат оние на Владата на САД.
